Μπορείτε να φανταστείτε πώς θα ήταν να βρίσκεστε ξαπλωμένοι με έναν ελέφαντα να πιέζει το στήθος σας ή να αισθάνεστε ότι ένας αόρατος βρόχος σφίγγει σιγά-σιγά τον λαιμό σας; Αυτή είναι η πραγματικότητα για εκατομμύρια ανθρώπους που βιώνουν μια κρίση άσθματος. Μια εμπειρία ασφυκτική και απειλητική για τη ζωή, που συχνά παρερμηνεύεται ή υποτιμάται.
Ο Δρ. Michael Wechsler, καθηγητής Ιατρικής και διευθυντής του Ινστιτούτου Άσθματος της Οικογένειας Cohen στο National Jewish Health στο Ντένβερ του Κολοράντο, περιγράφει παραστατικά την εμπειρία: «Μερικοί άνθρωποι νιώθουν σαν να έχουν έναν ελέφαντα στο στήθος. Άλλοι λένε ότι είναι σαν να έχουν μια θηλιά γύρω από τον λαιμό τους. Και κάποιοι απλώς δεν μπορούν να σταματήσουν να βήχουν, νιώθοντας πως κάτι εμποδίζει την αναπνοή τους».
Αν αναρωτηθήκατε ποτέ πώς εκδηλώνεται πραγματικά μια κρίση άσθματος, ποια είναι τα συμπτώματά της και τι πρέπει να κάνετε σε τέτοιες περιπτώσεις, οι ειδικοί δίνουν ξεκάθαρες απαντήσεις.
Τι είναι μια κρίση άσθματος;
Σε φυσιολογικές συνθήκες, η αναπνοή είναι μια ακούσια και αδιάκοπη λειτουργία: ο αέρας εισέρχεται από τη μύτη ή το στόμα, περνά από την τραχεία και φτάνει στους πνεύμονες, όπου εμπλουτίζει τον οργανισμό με οξυγόνο και αποβάλλεται το διοξείδιο του άνθρακα. Ωστόσο, στους ασθενείς με άσθμα, οι αεραγωγοί είναι υπερευαίσθητοι και ευάλωτοι σε ερεθίσματα.
Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης άσθματος, εξηγεί ο Δρ. Wechsler, τρεις μηχανισμοί συνεργούν αρνητικά:
- Φλεγμονή και πρήξιμο στους αεραγωγούς.
- Σύσπαση των μυών γύρω από τους αεραγωγούς.
- Υπερπαραγωγή βλέννας, η οποία περιορίζει ακόμα περισσότερο τη ροή του αέρα.
Το αποτέλεσμα; Δυσκολία στην αναπνοή, συριγμός, έντονος βήχας, σφίξιμο στο στήθος και αίσθηση αέρα που «δεν φτάνει». Ο Δρ. Shahzad Mustafa, αλλεργιολόγος και ανοσολόγος στο Rochester Regional Health της Νέας Υόρκης, περιγράφει την εμπειρία ως εξής:
«Είναι σαν να προσπαθείτε να αναπνεύσετε μέσα από ένα καλαμάκι».
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι κρίσεις άσθματος μπορούν να μοιάζουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, με κρίσεις πανικού. Όμως, όπως διευκρινίζει ο Δρ. Mustafa: «Το ίδιο το άσθμα μπορεί να προκαλέσει άγχος και το άγχος μπορεί να εντείνει τα συμπτώματα, δημιουργώντας έναν επικίνδυνο φαύλο κύκλο».
Ποιες είναι οι αιτίες μιας κρίσης άσθματος;
Παρόλο που οι μηχανισμοί είναι κοινοί, η αφετηρία μιας κρίσης ποικίλλει ανάλογα με το άτομο. «Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν απότομα ή να εξελιχθούν σταδιακά, κάτι που κάνει την αντιμετώπιση πιο δύσκολη», σημειώνει ο Δρ. Wechsler.
Η Δρ. Joi Lucas, παιδιατρική πνευμονολόγος από τη Φλόριντα, επιβεβαιώνει την ποικιλομορφία των ερεθισμάτων: «Η ποικιλία και η μεταβλητότητα των αιτιών είναι τεράστια και συχνά απρόβλεπτη».
Συχνά πυροδοτικά αίτια περιλαμβάνουν:
- Καπνός (από τσιγάρα ή φωτιές)
- Ακάρεα σκόνης
- Τρίχωμα κατοικίδιων ζώων
- Ατμοσφαιρική ρύπανση
- Κατσαρίδες, ποντίκια και άλλα έντομα
- Μούχλα
- Χημικά καθαριστικά
- Γύρη
- Ιογενείς λοιμώξεις
- Σωματική άσκηση
Επιπλέον πιθανοί παράγοντες: ορισμένα φάρμακα, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, έντονα αρώματα, τροφές και ψυχρός, ξηρός αέρας.
Πώς αντιμετωπίζεται μια κρίση άσθματος;
Η άμεση αναγνώριση των συμπτωμάτων είναι ζωτικής σημασίας. Όσοι πάσχουν από άσθμα πρέπει να τηρούν το εξατομικευμένο σχέδιο δράσης τους, με πρώτο βήμα συνήθως τη χρήση του εισπνευστήρα διάσωσης.
Οι συσκευές εισπνοών διάσωσης περιέχουν βρογχοδιασταλτικά βραχείας δράσης (π.χ. αλβουτερόλη ή λεβαλβουτερόλη), που χαλαρώνουν τους μύες γύρω από τους αεραγωγούς.
Όπως εξηγεί η Δρ. Lucas: «Η δράση της αλβουτερόλης ξεκινά μέσα σε 15 με 20 λεπτά και διαρκεί περίπου τέσσερις ώρες».
Εάν δεν υπάρξει βελτίωση μετά τις πρώτες δύο δόσεις, συνιστώνται άλλες δύο μετά από 20 λεπτά. Όμως, αν φτάσετε τις έξι εισπνοές μέσα σε τέσσερις ώρες, αυτό είναι προειδοποιητικό σημάδι και χρειάζεται άμεση ιατρική παρέμβαση.
Κάποιοι ασθενείς χρησιμοποιούν επίσης τον μετρητή μέγιστης εκπνευστικής ροής (PEF), ένα φορητό όργανο που δείχνει πόσος αέρας αποβάλλεται σε μια γρήγορη εκπνοή. Χαμηλές ενδείξεις αποτελούν ένδειξη κρίσης και ανάγκης για επείγουσα φροντίδα.
Επικοινωνήστε – Μην αντιμετωπίζετε μόνοι σας την κρίση
Η ανοιχτή επικοινωνία είναι καθοριστική, ειδικά για τα παιδιά. Ο Δρ. Luis Torero, παιδοπνευμονολόγος στο Northwestern Medicine, τονίζει: «Τα παιδιά πρέπει να μιλούν αμέσως, είτε είναι στο σπίτι είτε στο σχολείο. Δεν πρέπει να ντρέπονται ή να σιωπούν».
Το ίδιο ισχύει και για τους ενήλικες. Μιλήστε, ζητήστε βοήθεια εγκαίρως και μην υποτιμάτε τα συμπτώματα.
Πότε πρέπει να επισκεφτείτε γιατρό;
Η συχνότητα και η ένταση των κρίσεων είναι βασικοί δείκτες. Αν έχετε παρατηρήσει αυξημένη χρήση του εισπνευστήρα διάσωσης, νυχτερινές αφυπνίσεις λόγω δύσπνοιας ή συμπτώματα που δεν είχατε στο παρελθόν, είναι καιρός να επικοινωνήσετε με τον ιατρό σας.
Ο Δρ. Mustafa προειδοποιεί: «Κάποιος μπορεί να έχει κρίση άσθματος, αλλά οι ασθενείς που δεν έχουν καλό έλεγχο διατρέχουν σαφώς μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής επιδείνωσης».
Ενδέχεται να χρειάζεται αναπροσαρμογή της μακροχρόνιας φαρμακευτικής αγωγής και καλύτερη παρακολούθηση της κατάστασης.
Το μήνυμα των ειδικών
Το άσθμα μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με σωστή γνώση, πρόληψη και γρήγορη δράση. Η κατανόηση των συμπτωμάτων, η παρακολούθηση των ερεθισμάτων και η προετοιμασία για την αντιμετώπιση κρίσεων είναι κρίσιμα στοιχεία για τη ζωή και την υγεία των ασθενών.
Σε περιπτώσεις αμφιβολίας, μην περιμένετε. Αναζητήστε βοήθεια. Το άσθμα είναι μια σοβαρή πάθηση, αλλά με την κατάλληλη φροντίδα, μπορεί να παραμείνει υπό έλεγχο.