Το μαρτυρικό τέλος του Χρυσοστόμου Σμύρνης

Τα τρία τελευταία, λίγο προ του μαρτυρίου του, γράμματα προς τους κορυφαίους της Ορθοδοξίας και του Γένους, που υπαγόρευσε στον Λεωνίδα Φιλιππίδη ο Αγιος Σμύρνης Χρυσόστομος, αποτελούν το κύκνειο άσμα του. Σε αυτά ανασκοπεί τους αγώνες και τις θυσίες της Εκκλησίας, καταλογίζει ευθύνες, απευθύνει αγωνιώδεις εκκλήσεις προς επείγοντα μέτρα, αδυνατώντας να πιστέψει ότι το παν χάθηκε.

Και σημειώνει ο Λεωνίδας Φιλιππίδης: «Είναι αι τελευταίαι αναλαμπαί ζωής από του θανασίμου σκότους της κολάσεως, η οποία μετ’ ολίγον εκάλυψε τα πάντα. Και δεν απέμεινε ειμή η ηχώ των λόγων του εθνοϊερομάρτυρος, δι’ αιώνιον κήρυγμα ακαταβλήτου πίστεως και ζωντανών πάντοτε ελπίδων». Ο Αγιος Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, καθώς και οι άλλοι αρχιερείς και ιερείς ήσαν οι ποιμένες που θυσιάστηκαν για/και με το ποίμνιό τους. Ολοι τους γνώριζαν τι τους περίμενε και όμως ενήργησαν ως γνήσιοι ποιμένες και όχι ως μισθωτοί του ποιμνίου, όπως ο Κύριος εξηγεί: «Ο καλός ποιμένας θυσιάζει τη ζωή του για χάρη των προβάτων του, αντίθετα από τον μισθωτό, που δεν τον νοιάζει τι θα απογίνουν… Ο μισθωτός, βλέποντας τον λύκο να έρχεται, αφήνει τα πρόβατα και φεύγει. Ετσι, ο λύκος τα αρπάζει και τα διασκορπίζει (Ιω. ι’ 11-15). Ο Λεωνίδας Φιλιππίδης μαρτυρεί ότι ο εθνοϊερομάρτυρας μητροπολίτης γνώριζε τι τον ανέμενε, φιλάνθρωποι δε παράγοντες παρέσχον εις αυτόν τα μέσα φυγής και σωτηρίας. Εντούτοις, όπως σημειώνει, «απέκρουσε αυτά εν όψει και επιγνώσει της προσεγγιζούσης υπερτάτης θυσίας».

Και συνεχίζει: «Μέχρι τελευταίας στιγμής όρθιος και ακλόνητος ηγωνίζετο επί των επάλξεων εν μέσω του ποιμνίου του». Οι τελευταίοι του λόγοι προς τους προτρέποντας αυτόν να φύγει ήσαν, όπως τους διέσωσε ο Φιλιππίδης: «Οχι! Παράδοσις του Εθνους και της Εκκλησίας μας δεν είναι η φυγή εν όψει κινδύνου, αλλ’ ο αγών μέχρις εσχάτων και η θυσία. Εάν μεν ο εχθρός φεισθή του ποιμνίου μου, ποίος θα το περιθάλψη; Εάν δε τούτο σφαγή, πώς ημπορώ εγώ να επιζήσω; Είτε το εν συμβή είτε το άλλο, η θέσις μου είναι εδώ, μαζί με το ποίμνιόν μου».

Πριν από εξήντα χρόνια δεν είχε ακόμη διακηρυχθεί η αγιότητα του Χρυσοστόμου Σμύρνης. Το Πανεπιστήμιο των Αθηνών, «συνεχίζον την εθνικήν αυτού παράδοσιν», στις 13 Νοεμβρίου 1962, ημέρα των ονομαστηρίων του, τίμησε τη θυσία του. Ο τότε πρύτανης, Νικόλαος Χωραφάς, στην εισαγωγική της εκδήλωσης ομιλία του, τόνισε πως δικαιολογημένα δύο θυσίες αρχιερέων δεν θα λησμονηθούν ποτέ: το σχοινί του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’, το 1821, και η θυσία του Σμύρνης Χρυσοστόμου, το 1922, ο οποίος κατά την τραγική στιγμή της εκριζώσεως του Μικρασιατικού Ελληνισμού «έπεσεν επί των επάλξεων ως αληθής Ελλην και ως αληθής ποιμενάρχης».