Αισιόδοξοι οι επιστήμονες για την αντιμετώπιση έλλειψης οργάνων – Πολύ πιο κοντά στην ξενομεταμόσχευση νεφρών από χοίρους
Σε όλο τον κόσμο, άνθρωποι πεθαίνουν περιμένοντας για μεταμόσχευση ενός οργάνου που δεν θα φτάσει ποτέ. Η επιστημονική κοινότητα προσπαθεί εδώ και χρόνια να δώσει μια λύση και φαίνεται πως βρίσκεται πολύ κοντά σε μια επανάσταση, που θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά τα δεδομένα και το μέλλον των μεταμοσχεύσεων..
Μια ομάδα επιστημόνων συγκεντρώθηκε πρόσφατα στη Γενεύη για να παρουσιάσει κάτι που μέχρι πριν λίγα χρόνια ακουγόταν αδιανόητο. Κάτι που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν επιστημονική φαντασία. Η ξενομεταμόσχευση, δηλαδή η χρήση οργάνων ζώων για την αντικατάσταση ανθρώπινων νεφρών, καρδιών και συκωτιών, κάποτε ήταν ένα ακραίο πείραμα, αλλά τώρα φαίνεται να πλησιάζει στην ιατρική πράξη. Οι εξελίξεις εντυπωσιάζουν, αλλά οι προκλήσεις παραμένουν μεγάλες.
«Το μέλλον είναι εδώ»
«Το μέλλον είναι εδώ», είπε ο Δρ. Muhammad M. Mohiuddin, απερχόμενος πρόεδρος της International Xenotransplantation Association, που φιλοξένησε το συνέδριο στη Γενεύη, όπου παρουσιάστηκαν οι τελευταίες επιστημονικές ανακαλύψεις. Μεταμοσχεύσεις οργάνων από γενετικά τροποποιημένους χοίρους, σχεδιασμένων ώστε να μην προκαλούν απόρριψη από το ανθρώπινο σώμα, δείχνουν ήδη μια πολλά υποσχόμενη πρακτική.
Οι συμμετέχοντες, σύμφωνα με τους New York Times, ενημερώθηκαν πως δύο ασθενείς στα 60 τους, ένας άντρας στη Νέα Αγγλία και μια γυναίκα στην Κίνα, επιβίωσαν για πάνω από έξι μήνες με νεφρά από γενετικά τροποποιημένους χοίρους. Στον άντρα τελικά αφαιρέθηκε το μόσχευμα και επέστρεψε στην αιμοκάθαρση.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες ξεκινούν αρκετές κλινικές δοκιμές. Ο πρώτος συμμετέχων σε μελέτη της United Therapeutics έλαβε νεφρό από χοίρο με δέκα γονιδιακές τροποποιήσεις. Την επόμενη χρονιά, η εταιρεία eGenesis θα ξεκινήσει δοκιμή νεφρών από χοίρους με εξήντα εννέα γονιδιακές τροποποιήσεις και θα αρχίσει να δοκιμάζει και συκώτια χοίρων που θα χρησιμοποιούνται εκτός σώματος για ασθενείς με χρόνια ηπατική νόσο. Η εταιρεία ελπίζει επίσης να προσφέρει καρδιές σε βρέφη με σπάνια σοβαρή συγγενή καρδιοπάθεια.
Στην Κίνα, όπου πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι πάσχουν από νεφρική ανεπάρκεια, κατασκευάζεται η μεγαλύτερη εγκατάσταση του είδους της για τη φιλοξενία χιλιάδων γενετικά τροποποιημένων χοίρων των οποίων τα όργανα θα χρησιμοποιούνται για μεταμοσχεύσεις.
«Βρισκόμαστε στο σημείο καμπής»
Παρά την πρόοδο, τα εμπόδια παραμένουν. Ακόμη και καθώς οι επιστήμονες μαθαίνουν πώς να μειώνουν την ανοσολογική απόκριση που απορρίπτει ξένο ιστό, διαπιστώνουν ότι τα χοιρινά νεφρά δεν λειτουργούν τόσο καλά όσο ήλπιζαν στον άνθρωπο.
Παρότι οι γενετικά τροποποιημένοι χοίροι εκτρέφονται σε εγκαταστάσεις απαλλαγμένες από παθογόνα και ελέγχονται πριν τη λήψη οργάνων, σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις ιοί ή ιικό γενετικό υλικό διέφυγαν των ελέγχων και εντοπίστηκαν στα μοσχεύματα. Ένα τέτοιο περιστατικό αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά στο συνέδριο. Ο φόβος είναι ότι μολυσμένα όργανα θα μπορούσαν να προκαλέσουν πολλαπλές λοιμώξεις στον άνθρωπο.
Παρόλα αυτά, οι επιστήμονες αντιμετωπίζουν τα εμπόδια σαν γρίφους προς επίλυση. Πολλοί συνέκριναν την τωρινή πρόοδο με την κατάσταση των ανθρώπινων μεταμοσχεύσεων γύρω στο 1983, όταν η κυκλοσπορίνη βοήθησε να περιοριστεί η απόρριψη μοσχευμάτων.
«Βρισκόμαστε σε σημείο καμπής», είπε ο Δρ. David K.C. Cooper, επιστήμονας του Χάρβαρντ και σύμβουλος της eGenesis. «Έχουμε ήδη δείξει ότι τα χοιρινά όργανα μπορούν να λειτουργήσουν καλά».
Ο Δρ. Cooper αναμένει οι ρυθμιστικές αρχές να δεχτούν τον επερχόμενο μεγάλο αριθμό ξενομεταμοσχεύσεων, καθώς οι ασθενείς συχνά δεν έχουν άλλη επιλογή. «Θα δούμε όλο και περισσότερες μεταμοσχεύσεις και τα αποτελέσματα σταδιακά θα βελτιώνονται».
Πολιτισμικά ταμπού και παγκόσμια ανάγκη για όργανα
Το ενδιαφέρον για την αξιοποίηση γενετικά τροποποιημένων χοίρων έχει αυξηθεί παγκοσμίως. Χρόνιες παθήσεις όπως ο διαβήτης και η υπέρταση βλάπτουν τα νεφρά και αυξάνονται παντού, λόγω κακής διατροφής, καπνίσματος, κατανάλωσης αλκοόλ και έλλειψης άσκησης. Ακόμα και η άνοδος της θερμοκρασίας μπορεί να επιβαρύνει τα νεφρά λόγω αφυδάτωσης.
Η νεφρική νόσος είναι πλέον η ένατη κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως και αναμένεται να ανέβει στην πέμπτη έως το 2040, όπως είπε ο Deusdedit Mubangizi από τον ΠΟΥ, σύμφωνα πάντα με τους New York Times. Στις πλούσιες χώρες, η αιμοκάθαρση κρατά τους ασθενείς στη ζωή, αν και είναι εξαντλητική θεραπεία. Όμως στις φτωχότερες χώρες, η αιμοκάθαρση συχνά δεν είναι διαθέσιμη και η νεφρική ανεπάρκεια ισοδυναμεί με θανατική καταδίκη.
Τα ανθρώπινα όργανα δεν επαρκούν πουθενά. Από τις περίπου 170.000 μεταμοσχεύσεις που γίνονται κάθε χρόνο, καλύπτεται μόλις το δέκα τοις εκατό της ανάγκης. Στην Κίνα πραγματοποιούνται λιγότερες νεφρικές μεταμοσχεύσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες, παρότι ο πληθυσμός είναι τετραπλάσιος.
Πολιτισμικές πεποιθήσεις που δίνουν μεγάλη σημασία στη διατήρηση του σώματος ακέραιου μετά θάνατον δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο την εύρεση δοτών. Στην Ιαπωνία αυτό δημιουργεί κρίσιμη έλλειψη.
Οι Ιάπωνες ασθενείς μπορεί να περιμένουν πάνω από δεκαπέντε χρόνια για νεφρό και 300.000 άνθρωποι βρίσκονται σε λίστα αναμονής. Πολλοί πιστεύουν ότι το σώμα κρατά το πνεύμα ακόμα και μετά θάνατον, κάτι που λειτουργεί ως εμπόδιο. Έτσι, μόλις 2.000 μεταμοσχεύσεις νεφρού γίνονται ετησίως και οι περισσότερες προέρχονται από ζώντες δότες.
Λόγω της μακράς αναμονής, ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας αποθαρρύνονται από το να εγγραφούν. «Αν εγγραφείς στα 55 σου, θα περιμένεις ως τουλάχιστον τα 70. Μετά τα 70 δεν μπορείς να λάβεις μόσχευμα».
Ο φόβος νέων μολύνσεων και μιας επιδημίας
Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια είναι η εξισορρόπηση της ανοσοκαταστολής. Πρέπει να αποτρέπεται η απόρριψη του οργάνου χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο ο ασθενής. Τα πρώτα πειράματα έγιναν σε πρωτεύοντα, αλλά στους ανθρώπους παρατηρούνται ισχυρότερες αποκρίσεις από τα memory T cells. Ο Δρ. Tatsuo Kawai σημείωσε πως αυτό ίσως οφείλεται στο ότι οι άνθρωποι καταναλώνουν χοιρινό, ενώ τα πρωτεύοντα όχι.
Ανοσολογικές αντιδράσεις συνδέονται επίσης με επίμονες δυσλειτουργίες των χοιρινών νεφρών, όπως η υπερβολική απώλεια πρωτεΐνης στα ούρα. Το σύνδρομο αυτό δείχνει ότι τα νεφρά δεν λειτουργούν σωστά και ίσως να μην διαρκέσουν πολύ. Έχουν βρεθεί και θρόμβοι στα μικρά αγγεία κάποιων μοσχευμάτων.
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμη την αιτία της δυσλειτουργίας. Κάποιοι θεωρούν ότι χρειάζονται επιπλέον γονιδιακές τροποποιήσεις, άλλοι ότι απαιτείται πιο έντονη ανοσοκαταστολή.
Παράλληλα, πρέπει να καθησυχαστεί το κοινό σχετικά με τον κίνδυνο μετάδοσης ζωικών παθογόνων. Οι κανονισμοί παραμένουν ελλιπείς, ακόμη και στην Ευρώπη. Από τριάντα χώρες που απάντησαν σε σχετική έρευνα, το ένα τρίτο δεν είχε καν νομοθεσία για ξενομεταμοσχεύσεις. Ιχνη κυτταρομεγαλοϊού των χοίρων βρέθηκαν στον πρώτο λήπτη χοιρινής καρδιάς. Ο Δρ. Bartley Griffith υποψιάζεται ότι ο ιός ίσως συνέβαλε στον θάνατο του ασθενούς.
Στη Γενεύη αποκαλύφθηκε επίσης ότι RNA ενός άλλου χοιρινού ιού, του APPV, εντοπίστηκε σε ασθενή που έλαβε νεφρό σε κλινική του NYU Langone. Ο ιός δεν προκαλεί νόσο στους ανθρώπους και ανθρώπινα κύτταρα δεν μολύνθηκαν. Ο χοίρος από τον οποίο προήλθε το μόσχευμα ήταν η πηγή. Το ζώο δεν είχε ελεγχθεί για τον συγκεκριμένο ιό, αφού δεν θεωρείται επικίνδυνος. Εντοπίστηκε μόνο RNA και όχι ο ίδιος ο ιός. Το RNA από μόνο του δεν είναι μολυσματικό.
Οι επιστήμονες λένε ότι ο μεταγονιδιωματικός έλεγχος μπορεί να εντοπίσει οποιοδήποτε μη ανθρώπινο DNA. Ο μεγάλος φόβος είναι η μετάλλαξη ενός ιού των χοίρων ώστε να μολύνει άνθρωπο και να πυροδοτήσει μια επιδημία.
Αυτός ο φόβος είναι έντονος και ανάμεσα στους ασθενείς που έχουν νεφρική ανεπάρκεια. Αν πιστεύουν ότι υπάρχει κίνδυνος για τις οικογένειές τους, είναι λιγότερο πρόθυμοι να δεχτούν μόσχευμα από χοίρο. «Αυτό ήταν η μεγαλύτερη ανησυχία των ασθενών», είπε η Heather Murphy από το National Kidney Foundation. Αν ο κίνδυνος αγγίζει και τους δικούς τους ανθρώπους, τότε για πολλούς η διαδικασία γίνεται απαγορευτική.