Limerence: Η επιστήμη πίσω από την εμμονή με τους ανεκπλήρωτους έρωτες

Όλοι έχουμε κάποια στιγμή έναν ανεκπλήρωτα έρωτα. Έναν πόθο χωρίς ανταπόκριση και μέλλον. Με τον καιρό και την εμπειρία, οι περισσότεροι μαθαίνουμε να αγαπάμε ανθρώπους που ανταποδίδουν τα αισθήματα μας. Όχι όμως όλοι.

Κάποιοι παραμένουν κολλημένοι σε μονόπλευρους έρωτες που γίνονται εμμονικοί. Μια κατάσταση έντονου ερωτικού «κολλήματος» για ένα άλλο άτομο, που φτάνει σε στάδιο εξάρτησης, εθισμού, προσβλέποντας σε μια ανταπόκριση, χωρίς να υπάρχει στην πραγματικότητα κάποια βάση.

Όταν αυτή η κατάσταση διαρκεί χρόνια, τότε δεν μιλάμε πια για «καψούρα», αλλά για κάτι πολύ πιο περίπλοκο και επίμονο: Το limerence.

Τι είναι το limerence

Σύμφωνα με το Nautilus, o όρος επινοήθηκε τη δεκαετία του 1970 από την ψυχολόγο και φιλόσοφο της επιστήμης Dorothy Tennov, η οποία στηρίχθηκε σε δέκα χρόνια έρευνας, χιλιάδες ερωτηματολόγια, μελέτες περίπτωσης, αυτοβιογραφίες και προσωπικά ημερολόγια.

Διαπίστωσε ότι πολλοί άνθρωποι, ανεξαρτήτως εποχής, ηλικίας, υπόβαθρου ή συνθηκών ζωής, βίωναν παρόμοιες εμπειρίες ανεκπλήρωτου έρωτα, με εντυπωσιακά κοινά χαρακτηριστικά. Στο βιβλίο της Love and Limerence (1979), η Tennov όρισε το limerence ως μια «ανεξέλεγκτη, βιολογικά προσδιορισμένη, έμφυτα παράλογη, ενστικτώδη αντίδραση».

Ένα από τα πιο παράδοξα χαρακτηριστικά του limerence είναι η δύναμη της φαντασίας να προσφέρει προσωρινή ανακούφιση. Όπως γράφει η Tennov, όσοι το βιώνουν έχουν μια «οξεία ευαισθησία σε κάθε πράξη ή σκέψη που μπορεί να ερμηνευτεί θετικά» και μια «εξαιρετική ικανότητα να εφευρίσκουν ‘λογικές’ εξηγήσεις για το γιατί η αδιαφορία – η μη ανταπόκριση – του άλλου είναι στην πραγματικότητα ένδειξη κρυφού πάθους».

Συνοπτικά τα βασικά χαρακτηριστικά του limerence:

• Εμμονικές σκέψεις για το πρόσωπο που μας ενδιαφέρει (συχνά χωρίς να μπορούμε να τις ελέγξουμε).
• Έντονη επιθυμία για ανταπόδοση — δηλαδή όχι απαραίτητα για σεξουαλική σχέση, αλλά για σημάδια ότι το άλλο άτομο νιώθει το ίδιο.
• Συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα ανάλογα με το αν νιώθουμε αποδοχή ή απόρριψη.
• Εξιδανίκευση του άλλου προσώπου (βλέπουμε κυρίως τις θετικές του πλευρές).
• Συχνά, σωματικά συμπτώματα, όπως ταχυκαρδία, ανησυχία ή ευφορία όταν υπάρχει επαφή ή μήνυμα από αυτό το άτομο.

Μια «χρυσή εποχή» για το limerence

Στη σημερινή εποχή, οι συνθήκες μοιάζουν ιδανικές για να ανθήσει το limerence. Είναι πιο εύκολο από ποτέ αναπτύξεις μια ερωτική εμμονή, παρακολουθώντας ιδανικές εικόνες και στιγμές από τη ζωή κάποιου μέσω των social media.

Δεν είναι τυχαίο ότι στο Reddit υπάρχει ολόκληρη κοινότητα ατόμων που υποφέρουν από limerence, με 40.000 επισκέπτες την εβδομάδα. Παρ’ όλα αυτά, το limerence δεν θεωρείται επίσημη διάγνωση και δεν σχετίζεται άμεσα με κάποια υπάρχουσα ψυχική διαταραχή, όπως η ερωτομανία (σύνδρομο de Clérambault), όπου το άτομο πιστεύει εμμονικά ότι κάποιος άλλος είναι ερωτευμένος μαζί του.

Τι δείχνουν οι έρευνες για το limerence

Αν και η ψυχολογική έρευνα γύρω από το limerence παραμένει περιορισμένη, έχουν καταγραφεί κάποια σταθερά χαρακτηριστικά: Τα άτομα που το βιώνουν συνήθως ποθούν στοργή και όχι απαραίτητα σεξουαλική επαφή, και τα αισθήματα τους επικεντρώνονται πάντα σε ένα και μόνο πρόσωπο.

Ένα βασικό στοιχείο που το συντηρεί είναι η αβεβαιότητα. Το κλασικό «μ’ αγαπά – δε μ’ αγαπά». Όσο μεγαλύτερη η αμφιβολία για το αν τα αισθήματα είναι αμοιβαία, τόσο ενισχύεται η εμμονή, η φαντασίωση, η προσκόλληση.

Πολλοί από όσους το βιώνουν μπορεί να είναι κατά τα άλλα «λογικοί και λειτουργικοί άνθρωποι». Επίσης δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια σύνδεση με το φύλο, την ηλικία ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό, όμως είναι αξιοσημείωτο ότι προσβάλλει συχνότερα ανθρώπους με δημιουργικά επαγγέλματα. Αυτό πιθανώς οφείλεται στο γεγονός ότι το ίδιο το limerence είναι μια μορφή δημιουργικής διαδικασίας – μια διαδικασία επίμονης προσήλωσης και επιλεκτικής ενίσχυσης, όπως επισημαίνουν ειδικοί.

Ο «υπέροχος Gatsby»

Ένα από τα πιο εμβληματικά λογοτεχνικά παραδείγματα limerence είναι η εμμονή του Jay Gatsby με την Daisy Buchanan στο μυθιστόρημα Ο «Υπέροχος Gatsby» του F. Scott Fitzgerald.

Για την ακρίβεια, ο Gatsby δεν αγαπά την πραγματική Daisy, αλλά μια εξιδανικευμένη εκδοχή της – αυτό που εκείνη αντιπροσωπεύει γι’ αυτόν. Η Daisy δεν ανταποδίδει ουσιαστικά τον έρωτά του, όμως η εμμονή του Gatsby καταπίνει ολόκληρη τη ζωή του.

Όπως γράφει ο Fitzgerald: «Πρέπει να υπήρξαν στιγμές, ακόμη κι εκείνο το απόγευμα, που η Daisy δεν ανταποκρινόταν στα όνειρά του – όχι επειδή έφταιγε εκείνη, αλλά εξαιτίας της τεράστιας δύναμης της ψευδαίσθησής του.»

Όλοι οι έρωτες περιλαμβάνουν ένα βαθμό ψευδαίσθησης. Το limerence όμως δείχνει ότι όταν η φαντασίωση ξεπερνά τα όρια, μπορεί να σε αφήσει χαμένο στα ταραγμένα νερά ενός έρωτα χωρίς ανταπόκριση.