O Juergen Teller εγκαινιάζει το Onassis Ready με την πιο προσωπική του αναδρομή: φωτογραφίζει τη γυναίκα του, τον Πάπα, τον εαυτό του γυμνό, το Άουσβιτς, τη σιωπή της οικογένειας, την κωμωδία του καθημερινού. Το βλέμμα του δεν ομορφαίνει· τολμά. Και στον Ρέντη βρίσκει τον πιο κατάλληλο χώρο για να μας καλέσει χωρίς φίλτρα.
Ο Ρέντης δεν είναι το Chelsea. Και το Onassis Ready δεν είναι ένα ακόμη ωμό εργοστάσιο-κέλυφος, αλλά ένας επαναπροσδιορισμένος χώρος όπου η μνήμη της βιομηχανικής του ταυτότητας φέρει τώρα υφή πολιτισμικής προσφοράς. Μεταλλικά πλέγματα, μεταμορφωμένοι σωλήνες, διάχυτο φως και μια αίσθηση διαρκούς ετοιμότητας, όχι για παραγωγή, αλλά για φιλοξενία της τέχνης που δεν χωρά σε λευκούς κύβους. Το βλέμμα του Jurgen Teller μπορεί να βρει εδώ τον ιδανικό του καμβά. Μια αρχιτεκτονική, ένα τοπίο, ένα σώμα -όλα είναι ισότιμα εκτεθειμένα στον φακό του. Και όλα κουβαλούν κάτι κοινό: δεν έχουν τίποτα να κρύψουν.
Η έκθεση έχει τίτλο you are invited. Είναι πρόσκληση, αλλά και υπενθύμιση. Πώς μπαίνεις σ’ έναν κόσμο που δεν κολακεύει; Που δεν σε ντύνει για να σε φωτογραφίσει, αλλά σου ζητά να σταθείς γυμνός — κυριολεκτικά ή μεταφορικά; Η γυμνότητα, όπως λέει ο ίδιος, είναι κάτι φυσικό: «Για εμένα που είμαι Γερμανός, είναι φυσικό το να είμαι γυμνός. Ετσι γεννηθήκαμε. Ετσι συνεχίζουμε».
Σαλιγκάρια και ροδάκινα στου Ρέντη
Μερικές φορές, αρκεί μία μόνο λέξη για να πυροδοτήσει τη φαντασία του Juergen Teller. Ο φωτογράφος που έχει γίνει συνώνυμος με την ωμή, ειρωνική ματιά του στην υψηλή μόδα και την τέχνη, διατηρεί μια αστείρευτη περιέργεια ακόμα και για τα πιο απροσδόκητα θέματα. Όπως… τα σαλιγκάρια.
Στην αρχή της σχέσης του με τη σημερινή του σύζυγο και δημιουργική του σύντροφο, Dovile Drizyte, μιλούσαν στο τηλέφωνο ενώ εκείνη βρισκόταν στο Παρίσι. «Μου είπε ότι θα φάει σαλιγκάρια», θυμάται ο Teller. «Κι εγώ σκέφτηκα: σαλιγκάρια; Δεν μου αρέσουν τα σαλιγκάρια». Και όμως, κάτι άλλαξε. «Είναι τόσο όμορφη. Σαν ροδάκινο. Κάπως έτσι το μυαλό μου κόλλησε εκεί.»
Και κάπως έτσι γεννήθηκε μια απρόσμενη εικαστική εμμονή, που έγινε και η φωτογραφία ανακοίνωσης της έκθεσης από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Ο Teller φωτογράφισε σαλιγκάρια και ροδάκινα στο στούντιό του — συνδυάζοντας τη γλίτσα με τη γλύκα, την αηδία με την επιθυμία. Οι εικόνες περιλαμβάνονται στο νέο του βιβλίο Donkey Man and Other Stories: Editorial Works Volume 1, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Rizzoli. Γιγαντιαία αφρικανικά σαλιγκάρια σκαρφαλώνουν στις γάμπες του, γλείφουν φρούτα ή στέκονται με χάρη πάνω σε πιάτα. «Αυτά τα γ@μημένα σαλιγκάρια είναι τεράστια», λέει γελώντας. «Στην Αφρική τα τρώνε γιατί έχουν πολύ πρωτεΐνη». Ευκαιρία να εισκεφθεί και την Κρήτη…null
Γυμνός στον τάφο του πατέρα του
Φτάνει στα άκρα, για να ξορκίσει δικούς του δαίμονες. «Έκανα ένα πορτρέτο στον τάφο του πατέρα μου. Είμαι γυμνός, κρατώντας ένα τσιγάρο και μια μπύρα, με μια μπάλα ποδοσφαίρου. Ήταν δύσκολο για τη μητέρα μου. Αλλά ήταν κάτι που έπρεπε να κάνω. Ήταν κι αυτό δικό μου πρόβλημα». Σημείωση: ο πατέρας του αυτοκτόνησε, σημαδεύοντας για πάντα, ανεπανόρθωτα τον Τέλερ.
Ο χώρος Onassis Ready, που φιλοξενεί την έκθεση, είναι το παλιό εργοστάσιο πλαστικών KOCH, 3.760 τετραγωνικών μέτρων, επανασχεδιασμένο από τους 6a architects και τον Tom Emerson ως ένας άγριος αλλά ευέλικτος τόπος για τη σύγχρονη δημιουργία.
Πριν ακόμα ολοκληρωθεί, είχε στεγάσει παραστάσεις του Βασίλη Μπισμπίκη, πρόβες του Νίκου Καραθάνου, ακόμη και το ερευνητικό πρότζεκτ «Ξηρόμερο» που εκπροσώπησε την Ελλάδα στη Μπιενάλε της Βενετίας. Τώρα εγκαινιάζεται με την πιο εκτενή έκθεση που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ στην Ελλάδα για τον Juergen Teller. Μια αφετηρία που κρύβει εκρηκτικές νέες στάσεις.
Η έκθεση περιλαμβάνει έργα από τη δεκαετία του 1990 έως σήμερα: εικόνες του Iggy Pop, της Kate Moss, της Charlotte Rampling, αλλά και άγνωστα βίντεο, νεκρές φύσεις, φωτογραφίες με τη σύζυγό του Dovile Drizyte και τη νεογέννητη κόρη τους Iggy, όπως και την ιδιαίτερη φωτογράφιση του Πάπα Φραγκίσκου στη Βενετία ή τα ντοκουμέντα από το Άουσβιτς για την 80ή επέτειο της απελευθέρωσής του.
Κάθε έργο, παλιό ή νέο, συνδέεται οργανικά με μια πτυχή του εαυτού του.
Ιδιαίτερο βάρος έχει η συνεργασία του με τη Λιθουανή σύντροφό του, ηθοποιό και σκηνοθέτιδα Dovile Drizyte, με την οποία συνυπογράφει και την επιμέλεια της έκθεσης. Από το 2017, οι δυο τους δημιουργούν κοινά έργα που αφορούν τη σχέση τους, τη συνύπαρξη, τη μητρότητα, τη γελοιότητα και την εσωτερική τρυφερότητα της καθημερινής ζωής.
Ο Teller, που στο παρελθόν δούλευε κυρίως μόνος, μοιάζει να βρίσκει στη συνεργασία με τη σύντροφό του ένα νέο συναισθηματικό έδαφος: λιγότερο ειρωνικό, πιο ζεστό, αλλά εξίσου ωμό. Οι φωτογραφίες τους —από γυμνές εγκυμοσύνες μέχρι στιγμές αδέξιας οικειότητας— δεν φιλτράρονται, ούτε στυλιζάρονται.
Μοιάζουν περισσότερο με ερωτική αλληλογραφία παρά με τέχνη. εικόνες του Iggy Pop, της Kate Moss, της Charlotte Rampling, αλλά και άγνωστα βίντεο, νεκρές φύσεις, φωτογραφίες με τη σύντροφό του Dovile Drizyte και τη νεογέννητη κόρη τους, όπως και την ιδιαίτερη φωτογράφιση του Πάπα Φραγκίσκου στη Βενετία ή τα ντοκουμέντα από το Άουσβιτς για την 80ή επέτειο της απελευθέρωσής του. Κάθε έργο, παλιό ή νέο, συνδέεται οργανικά με μια πτυχή του εαυτού του.
H αυτοκτονία του πατέρα του, το διαρκές τραύμα του
Γεννημένος το 1964 στο Έρλαγκεν της Γερμανίας, ο Juergen Teller εγκαταλείπει τα γερμανικά δάση στα 22 του για το Λονδίνο, κουβαλώντας ένα αδιόρατο μετατραυματικό βλέμμα και μια εσωτερική σύγκρουση. Η αυτοκτονία του πατέρα του, ένα γεγονός που επιστρέφει στα έργα του με εμμονική συνέπεια, γίνεται το αόρατο φίλτρο μέσα από το οποίο κοιτάει τον κόσμο.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Teller έγινε γνωστός για τις ειλικρινείς, συχνά αμήχανες αυτοπροσωπογραφίες του. Γυμνός πάνω σε άλογο. Ή σε εμβληματικούς εσωτερικούς χώρους. Ή δίπλα σε πρόσωπα της μόδας και της showbiz, που φαίνονται να νιώθουν πιο άβολα από τον ίδιο σαν να είναι αυτός περισσότερο σταρ από τους ίδιους. Δεν ποζάρει. Εκτίθεται. Και μέσα από αυτή την έκθεση, αναγκάζει και τον θεατή να αναμετρηθεί με τη δική του εικόνα. Όχι με αυτή που θέλει να δείξει, αλλά με αυτή που πραγματικά είναι.
Το βλέμμα της μόδας, το σώμα χωρίς φίλτρο
Ο Teller πέρασε από τα εξώφυλλα του i-D και του The Face, φωτογραφίζοντας τη Björk, τον Morrissey και κάθε μεγάλη καμπάνια της Marc Jacobs και της Celine, όμως δεν φωτογράφισε ποτέ «όμορφα» ή προβλέψιμα. Το σώμα, ειδικά το γυναικείο, δεν είναι εργαλείο σαγήνης στον κόσμο του, είναι πεδίο δύναμης και ευθραυστότητας. Από την Charlotte Rampling μέχρι την Vivienne Westwood, από την Kristen McMenamy μέχρι τη Malgosia στον καναπέ του Freud, ο Teller δεν εστιάζει σε νεότητα ή αισθητικό κανόνα. «Φωτογράφισα γυναίκες 60 και 70 ετών γυμνές, γιατί ήταν κάτι ηθικά σωστό, για μένα και για εκείνες», λέει.
Και ο ίδιος μένει γυμνός, όχι από πρόκληση αλλά από ανάγκη: να μην εκπροσωπεί τίποτα άλλο πέρα από την ύπαρξή του. Δεν θέλει να φοράει τίποτα που να δηλώνει ταυτότητα. Ούτε ρούχα, ούτε στυλ. Το χρώμα και το σχήμα της σάρκας, λέει, τον ενδιαφέρουν πιο πολύ από το φως ή το φόντο.
Το χιούμορ ως μαχαίρι και το meme ως τέχνη
Στη φωτογράφιση του Riz Ahmed για το W Magazine, ο ηθοποιός κάθισε σ’ ένα πλαστικό καρεκλάκι σε ένα πεζοδρόμιο. «20 δευτερόλεπτα, δύο κλικ», έγραψε στο Twitter. Και έτσι είναι. Ο Teller δεν ψάχνει το τέλειο. Θέλει να πιάσει τη στιγμή πριν η πόζα εγκατασταθεί. Το αποτέλεσμα είναι μια αισθητική που άλλοι βρίσκουν «βρώμικη», «τυχαία», «γελοία» — και που ακριβώς γι’ αυτό παραμένει σύγχρονη.
Δεν είναι σπάνιο οι φωτογραφίες του να γίνονται memes: ο Alexander Skarsgård αγκαλιά με τον ίδιο τον φωτογράφος, η Dovile Drizyte έγκυος στο Λονδίνο, ο Πάπας Φραγκίσκος στη Βενετία, ο ίδιος με μπύρα και ποδοσφαιρική μπάλα πάνω σε ταφόπλακα. Το ιερό και το γελοίο δεν είναι αντίθετα για τον Teller, είναι συγγενικά.
Η εποχή του iPhone, το τέλος του εντύπου και το δάσος της παιδικής ηλικίας
Σήμερα, όλοι έχουν μια κάμερα. Αυτό αλλάζει τη δουλειά του επαγγελματία. «Παλιά μια φωτογράφιση ήταν τελετουργία. Τώρα ο πελάτης τραβάει με το κινητό πριν από εμένα». Παρ’ όλα αυτά, ο Teller συνεχίζει να διδάσκει φωτογραφία στη Νυρεμβέργη, να ζει με τη μητέρα του όταν επιστρέφει στη Γερμανία, και να προτιμά «τα τίποτα πράγματα — το φαγητό που έτρωγες παιδί, τον περίπατο στο ίδιο δάσος». Εκεί, λέει, ξαναγίνεται δεκαπέντε.
Η τέχνη του Teller δεν είναι ιδεολογική, αλλά είναι απολύτως πολιτική. Με τον δικό του, καθημερινό, βρώμικο και συναισθηματικό τρόπο.
Ο Ρέντης ως δήλωση
Το γεγονός ότι αυτή η έκθεση εγκαινιάζει έναν χώρο στο Ρέντη είναι περισσότερο από παραγωγική σύμπτωση. Είναι συμβολικό. Ο Teller ανήκει στην περιφέρεια της κουλτούρας – και την κάνει κέντρο. Όχι με σπατάλη, αλλά με ουσία. Όχι με πολιτική ορθότητα, αλλά με προσωπική αλήθεια.
Όπως έγραψε το Designboom, η έκθεση του Teller για τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση είναι μια μεταιχμιακή μελέτη που αγκαλιάζει «την πολιτική, το πνευματικό και το προσωπικό», ενώ η σκηνογραφία της έκθεσης —σε διάλογο με την ακατέργαστη υλικότητα του κτιρίου— ενισχύει την αίσθηση ότι οι φωτογραφίες «ζουν» και δεν εκτίθενται απλώς. Μάλιστα, η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση. σημειώνει πως το έργο του Teller «είναι εκεί όπου το πολιτικό συγκρούεται με το οικείο, εκεί όπου το ακατέργαστο συναίσθημα συναντά τη σιωπηλή δύναμη και την ευαλωτότητα της οικογένειας».
Η έκθεση you are invited είναι ένας ανοιχτός χώρος. Δεν προσφέρει λύσεις ή καταφύγια. Προσκαλεί τον θεατή να σταθεί απέναντι στον κόσμο όπως είναι: ακατέργαστος, άβολος, αλλά τρομακτικά αληθινός.
Info
Jurgen Teller, you are invited
19 Οκτώβρη – 30 Δεκέμβρη
Οnassis Ready
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο