Συντάξεις χηρείας: Το νομικό χάος, οι παγίδες και ποιοι χάνουν εκατοντάδες ευρώ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ / Παρασκευή 14 Νοεμβρίου 2025, 13:30 / Συν 1

Θύματα ανισοτήτων είναι χιλιάδες δικαιούχοι σύνταξης χηρείας, καθώς από τρεις διαφορετικές ερμηνείες παλαιότερων νομοθετικών διατάξεων ή λαμβάνουν αισθητά χαμηλότερα ποσά από αυτά που δικαιούνται ή πρέπει να επιστρέψουν πίσω ποσά που έχουν εισπράξει.

Στην πρώτη περίπτωση βρίσκονται όσοι λαμβάνουν σύνταξη χηρείας πριν από τη 13η Μαΐου 2016, δηλαδή πριν από την έναρξη ισχύος του «νόμου Κατρούγκαλου» (ν.4387/16).

Στη δεύτερη εντάσσονται όλοι οι δικαιούχοι σύνταξης που προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα και λαμβάνουν τη συγκεκριμένη παροχή από το 2016 και μετά.

Πιο αναλυτικά ισχύουν τα εξής:

1. Οι «παλαιοί» συνταξιούχοι (προ της 13ης-05-16) που παίρνουν σύνταξη χηρείας δεν έτυχαν της ευεργετικής επίδρασης μεταγενέστερης διάταξης νόμου (ν.4999/17 άρθρο 1), σύμφωνα με την οποία οι δικαιούχοι της εν λόγω παροχής πρέπει να εισπράττουν το λιγότερο το κατώτατο όριο της εθνικής σύνταξης. Το όριο αυτό αναπροσαρμόζεται σε ετήσια βάση, σύμφωνα με τις αυξήσεις που δίνονται στις κύριες συντάξεις.

Για το 2025, η εθνική σύνταξη υπολογίζεται στα 436 ευρώ για 20 έτη ασφάλισης (6.000 ένσημα). Κάτω από το συγκεκριμένο όριο, όμως, βρίσκονται πολλές συντάξεις χηρείας «παλαιών» συνταξιούχων. Υπενθυμίζεται πως σύμφωνα με τον «νόμο Κατρούγκαλου» όλες οι συντάξεις επανυπολογίστηκαν. Το ίδιο συνέβη και με τις συντάξεις χηρείας.

Σε όποιες περιπτώσεις το τελικό αποτέλεσμα που προέκυψε είναι κάτω από το φετινό όριο των 436 ευρώ, θα έπρεπε να ληφθεί η απόφαση από το υπουργείο Εργασίας ώστε να καλυφθεί η όποια διαφορά, ανά περίπτωση. Οι πιο αδικημένοι είναι οι συνταξιούχοι λόγω θανάτου του πρώην ΟΓΑ. Ειδικά εκεί υπήρξε εξαίρεση ως προς τον επανυπολογισμό των συντάξεων. Άρα, παρατηρείται το φαινόμενο να υπάρχουν «παλαιοί» συνταξιούχοι – ασφαλισμένοι στον πρώην ΟΓΑ οι οποίοι λαμβάνουν σύνταξη χηρείας με βάση τις καταβαλλόμενες εισφορές του θανόντος, χωρίς το «δίχτυ ασφαλείας» της εθνικής σύνταξης.

Άρα, υπάρχουν περιπτώσεις συντάξεων χηρείας που βρίσκονται στα επίπεδα των 150 – 200 ευρώ τον μήνα ή και λιγότερα. Για το συγκεκριμένο θέμα, άλλωστε, υπήρξε και ερώτημα 8 βουλευτών της Ν.Δ. προς το υπουργείο Εργασίας, πριν από περίπου έναν μήνα, ενδεικτικό των αντιδράσεων που υπάρχουν, ειδικά στην περιφέρεια. Όπως τονίζει, με δήλωσή του στη «Ν», ο γνωστός δικηγόρος, τ. εκδότης του περιοδικού «νομοθεσία ΙΚΑ», Δημήτρης Μπούρλος, «η άνιση μεταχείριση συνταξιούχων χηρείας θανάτου προ της 13ης-5-2016, σε σχέση με αυτούς μετά την άνω ημερομηνία, αναμφίβολα πρωτίστως αφορά τους συνταξιούχους λόγω θανάτου ΟΓΑ, δεν περιορίζεται όμως μόνο σε αυτούς.

Αφορά και άλλες κατηγορίες συνταξιούχων λόγω θανάτου, που ως σύνταξη χηρείας λαμβάνουν ποσό σύνταξης χαμηλότερο αυτού που προβλέπεται για τους συνταξιούχους θανάτου μετά τις 13-5-2016, οι οποίοι λαμβάνουν κατ’ ελάχιστον το κατώτατο όριο που προβλέπει το άρθρο 1 ν. 4999/2017 (Για το 2025 είναι 436 με 20 έτη ασφάλισης). Προκειμένου λοιπόν να αποκατασταθεί η απαραίτητη για τη λογική του νόμου Κατρούγκαλου ισονομία μεταξύ παλαιών και νέων συνταξιούχων, πρέπει για μεν τους λοιπούς πλην ΟΓΑ συνταξιούχους χηρείας απλώς και μόνο να εφαρμοστούν οι ήδη ισχύουσες διατάξεις. Για τους συνταξιούχους χηρείας ΟΓΑ πρέπει να υπάρξει νομοθετική ρύθμιση, η οποία θα αποκαθιστά τη μεγάλη αδικία που υφίστανται και θα εξισώνει τις συντάξεις παλαιών και νέων συνταξιούχων».

2. Με βάση τον «νόμο Κατρούγκαλου», όσοι λαμβάνουν σύνταξη χηρείας εισπράττουν το 70% των αποδοχών του θανόντος δικαιούχου της παροχής, επί μία τριετία. Με την πάροδο τριών ετών, υποχωρεί στο 35% το συγκεκριμένο ποσοστό (πάντα με την πρόβλεψη ότι δεν μπορεί να είναι μικρότερο από την εκάστοτε εθνική σύνταξη, δηλαδή 436 ευρώ για φέτος).

Η συγκεκριμένη διάταξη, ενεργοποιήθηκε το 2016, άρα θα έπρεπε να εφαρμοστεί από το 2019 και μετά, για όσους συμπλήρωναν τριετία στην παροχή τους. Κάτι τέτοιο, όμως, συνέβη μόνο για δικαιούχους που προέρχονται από τον δημόσιο τομέα. Οι αντίστοιχοι δικαιούχοι από τον ιδιωτικό τομέα έμειναν εκτός εφαρμογής της εν λόγω διάταξης, λόγω μη ύπαρξης του κατάλληλου λογισμικού στον e-ΕΦΚΑ για να πραγματοποιήσει τις αντίστοιχες προσαρμογές (περικοπές) στις συντάξεις χηρείας που λάμβαναν.

Τώρα, υπάρχουν περιπτώσεις δικαιούχων που πρέπει να επιστρέψουν ποσά χιλιάδων ευρώ προς τον e-ΕΦΚΑ, όταν θα γίνει η εφαρμογή της συγκεκριμένης διάταξης. Ήδη, είναι στις προθέσεις του υπουργείου Εργασίας η διαδικασία να πραγματοποιηθεί σε δόσεις, αλλά η επιβάρυνση πάλι θα είναι μεγάλη και γι’ αυτό το θέμα παραμένει ακόμα άλυτο.

3. Για όλες τις συντάξεις χηρείας υπάρχει η εκκρεμότητα αν πρέπει να εμπεριέχεται σε αυτές και η εθνική σύνταξη ή όχι. Υπήρχε εγκύκλιος που είχε εκδοθεί από τον πρώην υφυπουργό Εργασίας, Πάνο Τσακλόγλου, στις αρχές του 2021, που ερμήνευε τον «νόμο Κατρούγκαλου» ως προς την ύπαρξη μιας εθνικής σύνταξης, μόνο για εκείνη που λαμβάνει ο συνταξιούχος από τις δικές του εισφορές και όχι και για τη σύνταξη χηρείας.

Υπήρξαν όμως, τότε, έντονες αντιδράσεις από συνταξιουχικές οργανώσεις (π.χ. ΕΝΔΙΣΥ) και η εγκύκλιος δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Αν εφαρμοστεί, πάλι υπάρχει ο κίνδυνος επιστροφής ποσών, ως αναδρομικά, από μεγάλο μέρος δικαιούχων σύνταξης χηρείας.

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της έκθεσης «Ήλιος», που αφορούν τον Ιούλιο, υπάρχουν 382.609 δικαιούχοι σύνταξης χηρείας. Κατά μέσο όρο, οι συντάξεις αυτές αποφέρουν ποσό ύψους 614,77 ευρώ.