Σοστακόβιτς: Τέσσερις άγνωστες ιστορίες από τη ζωή και το έργο του -Ο Καθ. Μουσικολογίας Νίκος Μαλιάρας στο iefimerida

Η επέτειος των πενήντα χρόνων από το θάνατο του κορυφαίου σοβιετικού συνθέτη Ντμίτρι Ντμίτριεβιτς Σοστακόβιτς, δίνει την αφορμή μιας επαναπροσέγγισης του έργου του.

Η συναυλία της Φιλαρμόνια Ορχήστρας Αθηνών την Τρίτη 25 Νοεμβρίου στις 20:30 στο Μέγαρο Μουσικής, υπό τη μουσική διεύθυνση του Βύρωνα Φιδετζή, πραγματοποιεί αυτή την επαναπροσέγγιση ιστορικά, παρουσιάζοντας δύο έργα του τιμώμενου συνθέτη: Αποφεύγοντας ηθελημένα τις γνώριμες και αναμενόμενες συμφωνίες του, παρουσιάζει την Εισαγωγή πάνω σε ρωσικά και κιργιζιανά λαϊκά θέματα, έργο 115, του 1963 και το συμφωνικό ποίημα “Οκτώβρης” έργο 131 του 1967. 

Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών: Γύρω από τον Σοστακόβιτς

Η Φιλαρμόνια ξεκίνησε τη διαδρομή της τον Νοέμβριο του 2016 με στόχο να εκτελεί, να ηχογραφεί και εν γένει να προβάλλει την έντεχνη μουσική που δημιουργήθηκε και καλλιεργήθηκε κατά τον 19ο τον 20ό και 21ο αιώνα εντός ή εκτός των ελληνικών συνόρων από Έλληνες ή ελληνικής καταγωγής συνθέτες.

Ιδρυτές της είναι ο Καθηγητής Μουσικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νίκος Μαλιάρας και ο διεθνούς φήμης Αρχιμουσικός Βύρων Φιδετζής.

Με αφορμή τη συναυλία της Φιλαρμόνια Ορχήστρας ο Νίκος Μαλιάρας αναφέρει, μιλώντας στο iefimerida, αγνωστες ιστορίες από τη ζωή και το έργο του Σοστακόβιτς.

Τέσσερα στοιχεία που δεν γνωρίζουμε για τον Σοστακόβιτς

1. Φέτος τιμώνται τα 50 χρόνια από τον θάνατο του Ντμίτρι Σοστακόβιτς, ενός από τους μεγαλύτερους συνθέτες του 20ού αιώνα. Σε όλον τον κόσμο γίνονται πολλές συναυλίες με τα έργα του κάθε είδους. Παίζονται οι όπερές του, οι 15 συμφωνίες του, κοντσέρτα, μουσική δωματίου και πολλά άλλα. Ο Σοστακόβιτς έζησε όλη του τη δημιουργική ζωή και έδρασε ως συνθέτης στην Σοβιετική Ένωση. Το έργο του έχει επηρεαστεί από τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στην πατρίδα του και πολλές φορές ήταν υποχρεωμένος να ακολουθήσει οδηγίες των πολιτικών αρχών. Η σχέσεις του, παρ’ όλα αυτά, προς το καθεστώς, δεν ήταν πάντοτε ρόδινες. Το ελεύθερο πνεύμα του πολύ συχνά, περισσότερο ή λιγότερο φανερά, παρεξέκλινε από τη «γραμμή» και συχνά ήρθε σε ρήξη με τους κρατούντες.

2. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της αισθητικής του σοσιαλιστικού ρεαλισμού στη μουσική. Της άποψης, δηλαδή, που πρέσβευε ότι η Τέχνη πρέπει να είναι απλή και προσιτή στον καθημερινό άνθρωπο και πολίτη, ώστε τα μηνύματά της να περνούν απρόσκοπτα σε όλους και να φέρνει τον κόσμο κοντά της αντί να τον απωθεί. Η αισθητική αυτή ερχόταν σε αντίθεση προς πολλά από τα πρωτοποριακά κινήματα της μουσικής αισθητικής του μοντερνισμού, που ακολούθησαν περισσότερο ή λιγότερο την επιταγή «η τέχνη για την τέχνη», παράγοντας συχνά μουσική με ελάχιστη απήχηση στο ευρύ κοινό. Η ιστορική μελέτη της μουσικής του Εικοστού αιώνα, ενός από τους πιο αμφιλεγόμενους στην ιστορία της μουσικής, δεν μπορεί να δώσει σωστά αποτελέσματα αν δεν λάβει υπόψη της αυτή την διαμάχη.

3. Πενήντα χρόνια μετά το θάνατό του, και αφού οι ιστορικές συνθήκες στην Ευρώπη και τον Κόσμο έχουν αλλάξει ριζικά, η μουσική του Σοστακόβιτς μπορεί και πρέπει πλέον να ιδωθεί μακριά από πολιτικές και άλλες προκαταλήψεις και να αποτιμηθεί γι’ αυτό που πραγματικά είναι: μια μεγάλη μουσική από έναν μεγάλο και, κυρίως, διαχρονικό συνθέτη. Η υψηλή τέχνη έχει τη δυνατότητα να επικρατεί, να ξεπερνά και να απεξαρτάται από τις όποιες πρόσκαιρες συνθήκες υπό τις οποίες δημιουργήθηκε και να ανεβαίνει σε ένα επίπεδο υψηλότερο από τα επικαιρικά και τετριμμένα που κατατρύχουν την καθημερινή ζωή μας. Με άλλα λόγια, η μουσική του Σοστακόβιτς θα ήταν το ίδιο μεγάλη ακόμη και αν είχε συνθεθεί μια άλλη εποχή, ή σε μια άλλη χώρα, ή ακόμη και στο εντελώς αντίθετο στρατόπεδο, τον καιρό του ψυχρού πολέμου και θα συγκινούσε το ίδιο ανθρώπους από κάθε γωνιά της γης πολύ απλά διότι πρόκειται για το έργο ενός μεγάλου δημιουργού.

4. Τέλος, να υπογραμμίσουμε ότι μπορεί η μουσική του να δημιουργήθηκε σε ένα καθεστώς που επιχείρησε να σπάσει κάθε δεσμό με το πολιτικό και κοινωνικό παρελθόν και να δημιουργήσει κάτι εντελώς καινούριο, αλλά ο ίδιος ο συνθέτης δεν θα μπορούσε να αναπτύξει το πηγαίο ταλέντο του αν δεν είχε εμβαθύνει μέσα στην παράδοση και τον πολιτισμό της χώρας και των ανθρώπων της. Με άλλα λόγια, ο Σοστακόβιτς δεν θα μπορούσε να υπάρξει αν δεν είχαν προϋπάρξει προσωπικότητες όπως ο Γκλίνκα, ο Μποροντίν, ο Τσαϊκόφσκι, ο Ρίμσκυ-Κόρσακοφ, ακόμη και ο Στραβίνσκι. Είναι παιδί μιας μεγάλης παράδοσης και μιας συνέχειας στο χώρο της μουσικής, παρόμοια της οποίας ελάχιστοι λαοί έχουν να επιδείξουν.

Συμφωνική αναδρομή στον 20ό αιώνα με άξονα τον Σοστακόβιτς

Στη συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής μαζί με τα έργα του Σοστακόβιτς παρουσιάζονται δημιουργίες δύο άλλων σπουδαίων σοβιετικών συνθετών διαφορετικών γενιών. Εκείνης που προηγήθηκε της γενιάς Σοστακόβιτς και εκείνης που ακολούθησε. Έτσι, τη Φιλαρμόνια φέρνει το κοινό κοντά σε τρεις διαδοχικές γενιές ρωσικής μουσικής – και ο Σοστακόβιτς, στη μέση, μοιάζει να παίρνει και να δίνει τη σκυτάλη.

Εκπρόσωπος της πρώτης γενιάς είναι ο Νικολάι Μιασκόφσκυ (1881-1950), ο θεωρούμενος πατέρας της σοβιετικής συμφωνίας. Στο πρόγραμμα  περιλαμβάνεται η επιβλητική επικολυρική 25η του συμφωνία, έργο 69, γραμμένη στα 1945/46, μία από τις σημαντικότερες εκ των 27 που συνολικά συνέθεσε. Ακλόνητα προσηλωμένος στη ρωσική συμφωνική παράδοση, επιδέξιος χειριστής των ορχηστρικών ηχοχρωμάτων, ο Μιασκόφσκι μας οδηγεί πάνω στη γραμμή που συνδέει το συμφωνικό σύμπαν του Τσαϊκόφσκι και της Ομάδας των Πέντε με τη ρωσική συμφωνική μουσική του 20ού αιώνα

Από την αμέσως μετά τη γενιά Σοστακόβιτς γενιά, αναδεικνύεται στις μέρες μας όλο και περισσότερο η δημιουργική μορφή του Μίετσισλαβ Βάινμπεργκ (1919-1996), του εβραϊκής καταγωγής Πολωνού, που κατέφυγε νεότατος στη Σοβιετική Ένωση το 1939 μπροστά στην προέλαση των ναζί, όπου και γνωρίστηκε και συνδέθηκε με φιλία με τον Σοστακόβιτς. Συμφωνικό έργο του Βάινμπεργκ παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα: πρόκειται για την υπέροχη Φαντασία για βιολοντσέλο και ορχήστρα έργο 52, γραμμένη το 1952, έργο που μαρτυρεί σε κάθε νότα την εκλεκτική συγγένεια του συνθέτη με το έργο του Σοστακόβιτς. Σολίστ στο έργο αυτό θα είναι ο σπουδαίος Ρενάτο Ρίπο, σόλο βιολοντσελίστας της ΦΟΑ.

Όλα τα έργα του προγράμματος δίνονται σε πρώτη ελληνική εκτέλεση, πλην του “Οκτώβρη” τον οποίο η ΦΟΑ πρωτοπαρουσίασε στο ελληνικό κοινό στις 30/11/2017 υπό τη διεύθυνση του καλλιτεχνικού διευθυντή της Βύρωνα Φιδετζή.

Τρίτη 25 Νοεμβρίου | 20:30 | Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης

Πρόγραμμα
DMITRI SHOSTAKOVICH | Εισαγωγή σε ρωσικά και κιργκιζιανά λαϊκά θέματα
MIECZYSLAW WEINBERG | Φαντασία για τσέλο και ορχήστρα, έργο 52
DMITRI SHOSTAKOVICH | Συμφωνικό ποίημα «Οκτώβρης», έργο 131
NIKOLAI MYASKOVSKY | Συμφωνία αρ. 25, έργο 69

Σολίστ: Ρενάτο Ρίπο, βιολοντσέλο / Μουσική Διεύθυνση: Βύρων Φιδετζής

Πληροφορίες για την εκδήλωση, στην ιστοσελίδα του Μεγάρου: https://www.megaron.gr/event/filarmonia-orchistra-athinon-gyro-apo-ton-sostakovits/
Συμπαραγωγή Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών/ Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Η προπώληση έχει αρχίσει: Τιμές εισιτηρίων 7 € (εκπτωτικά) • 10 € • 15 €

Eισιτήρια 210 72 82 333 • megaron.gr