Βιβλίο-χρονολόγιο της Μικρασιατικής Καταστροφής

Το 1922 ήταν ένα έτος μεγάλων αναταράξεων και φρικαλέων γεγονότων. Τα γεγονότα του επηρέασαν καθοριστικά τον 20ό, καθώς και μέρος του 21ου αιώνα που διανύουμε. Το 2022, εκατό χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, μας καλεί σε αναστοχασμό.

Κοιτάζοντας τις διαδρομές της Ιστορίας, με τη Μικρασιατική Καταστροφή να αποτελεί τραυματικό αποτύπωμα στη συλλογική συνείδηση όχι μόνον των Μικρασιατών που ξεριζώθηκαν από τη γενέθλια γη τους, αλλά και όλων των Ελλήνων, ο Βρετανός συγγραφέας Νικ Ρένισον παραδίδει το βιβλίο «1922 – Η χρονιά που άλλαξε τον κόσμο», ένα χρονολόγιο, μήνα-μήνα με γεγονότα που αναπτύσσονται ξεχωριστά μέσα από το τρίπτυχο πολιτική, κοινωνία και οικονομία.

Ανθρωπιστική τραγωδία

Εναν αιώνα μετά, η ανάδειξη της μνήμης και της ταυτότητας των προσφυγικών κοινοτήτων φαίνεται πιο επιτακτική από ποτέ! «Μέσα σε δύο εβδομάδες στη Σμύρνη διαδραματίστηκε μία από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές τραγωδίες του 20ού αιώνα», σχολιάζει ο συγγραφέας. Η πένα του Νικ Ρένισον βουτάει στο μελάνι της Ιστορίας και αφηγείται τα γεγονότα-σταθμούς της καταστροφής της Σμύρνης από τον κεμαλικό στρατό, καθώς και την πυρπόληση της πόλης, που συνέβησαν τον Σεπτέμβριο του 1922.

«Σε καμία άλλη πόλη… δεν αναμίχθηκαν η Ανατολή και η Δύση με τόσο θεαματικό τρόπο», έγραψε ο Αμερικανός πρόξενος Τζορτζ Χόρτον, όπως μας θυμίζει ο συγγραφέας. Ο πληθυσμός της Σμύρνης αποτελείτο από 320.000 Ελληνες, οι οποίοι συμβίωναν με άλλους λαούς ως κέντρο εμπορίου. Οπως εξιστορεί ο ιστορικός, τα φρικτά γεγονότα στη Σμύρνη ήταν οι συνέπειες του οράματος του Κεμάλ και του Βενιζέλου… Από τη μία, η φιλοδοξία του Κεμάλ Ατατούρκ να αντικαταστήσει την κατακερματισμένη Οθωμανική Αυτοκρατορία με ένα νέο εκσυγχρονιστικό και ενωμένο τουρκικό κράτος και, από την άλλη, υπήρχε το όνειρο του Ελευθερίου Βενιζέλου, η λεγόμενη Μεγάλη Ιδέα, για την επέκταση του ελληνικού κράτους, ώστε να συμπεριλάβει όλες εκείνες τις περιοχές της Ανατολίας που είχαν ελληνικό χρώμα. Στις σελίδες του κεφαλαίου παρατίθενται πληροφορίες και εικόνες από τη ρημαγμένη Σμύρνη, από τους πρόσφυγες και τα βασανιστήρια που έζησαν ξεριζωμένοι από την πατρίδα τους.

Παράλληλα, το ιστορικό χρονολόγιο του Ρένισον υπογραμμίζει και άλλα γεγονότα που στιγμάτισαν και καθόρισαν τον κόσμο. Σαν στιγμιότυπα από ταινία, δώδεκα μήνες του ’22 από τον Ιανουάριο έως τον Δεκέμβριο γίνονται συνοδοιπόροι στη χρονοκάψουλα και παρακολουθούμε τα γεγονότα που ξεχώρισε ο Βρετανός συγγραφέας σκιαγραφώντας την πολύμορφη χρονιά του 1922. Στις σελίδες συναντάμε την Οθωμανική Αυτοκρατορία να καταρρέει έπειτα από περισσότερους από έξι αιώνες, τη Βρετανική Αυτοκρατορία να έχει φτάσει στη μεγαλύτερη έκτασή της και το ιρλανδικό κράτος να απελευθερώνεται. Στη δύση του 1922 η Σοβιετική Ενωση δημιουργήθηκε επίσημα… Την ίδια χρονιά η Ιταλία του Μπενίτο Μουσολίνι έγινε το πρώτο φασιστικό κράτος και γράφτηκε στην Ιστορία! Στον πολιτισμό η κινηματογραφική βιομηχανία του Χόλιγουντ συγκλονίστηκε από μια σειρά σκανδάλων, ωστόσο τον Μάρτιο ξεκινάει ένα νέο κεφάλαιο στον πολιτισμό: Η άνθηση του ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Τότε κάνει την εμφάνισή του ο Αλφρεντ Χίτσκοκ. Στις 29 Σεπτεμβρίου του 1922 ο Μπέρτολτ Μπρεχτ με το έργο «Ταμπούρλα μέσα στη νύχτα» έμελλε να ζήσει την απόλυτη αποδοχή και να καθιερωθεί ως ένας από τους πιο επιδραστικούς συγγραφείς του 20ού αιώνα. Στη λογοτεχνία ήταν η χρονιά της κορύφωσης του μοντερνισμού και της παιδικής λογοτεχνίας, σύμφωνα με τον συγγραφέα. Το 1922 ήταν και η χρονιά της τζαζ. Ο Κέβιν Τζάκσον, κριτικός πολιτιστικών γεγονότων, αποκάλεσε την «8η Αυγούστου 1922 ίσως την πιο σημαντική ημέρα στην ιστορία της Τζαζ».

Στην κοινωνία, που είχε ήδη αλλάξει από το τραύμα του πολέμου και της πανδημίας της ισπανικής γρίπης (1918-1920), τα ήθη του παρελθόντος ανασύνταξαν νέους τρόπους συμπεριφοράς και ζωής… Το 1922 πραγματοποιήθηκε η πρώτη χρήση ινσουλίνης για τη θεραπεία του διαβήτη προκαλώντας επανάσταση στην Ιατρική. Ο τάφος του Τουταγχαμών ανακαλύφθηκε στις 4 Νοεμβρίου του 1922 από τον Βρετανό αρχαιολόγο Χάουαρντ Κάρτερ και η σαρκοφάγος ανοίχτηκε στις 16 Φεβρουαρίου του 1923. Το 1922 αποδείχθηκε η χρονιά κατά την οποία το ραδιόφωνο έκανε μεγάλα βήματα προς την κατεύθυνση του να γίνει ένα εθνικό και διεθνές Μέσο Μαζικής Ενημέρωσης.

Το βιβλίο «1922 – Η χρονιά που άλλαξε τον κόσμο» δημιουργεί ένα πανόραμα γνώσεων που συνθέτουν το τραυματικό έτος για την Ελλάδα με κύριο προσόν την ισόρροπη καταγραφή γεγονότων σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι.