Ο θρύλος Γιούργκεν Τέλερ στο iefimerida: Μιλά για Μέρκελ, Καρντάσιαν, Πλάτωνα και ιστορίες ωμής ομορφιάς

Ένα τσιγάρο που σβήνει βιαστικά, ο μακρινός βρυχηθμός του Κηφισού, μια έκθεση που ενώνει τον Πλάτωνα με την Καρντάσιαν. Ο Γιούργκεν Τέλερ μετατρέπει το Onassis Ready σε προσωπικό του καθεδρικό και μιλά για τη ζωή του, τη Μέρκελ που έχει στην καρδιά του, τη σοφία της ατέλειας, την αγάπη -υβριδική και οργανική.

Είναι από εκείνες τις συνεντεύξεις που αρχίζουν πριν πατήσεις το record (που μετά θα τσεκάρεις δέκα φορές για να βεβαιωθείς ότι καταγράφει τη συνομιλία). Ο Γιούργκεν Τέλερ, έχει μόλις σβήσει το τσιγάρο του και μπαίνει στο Onassis Ready φορώντας ροζ φούτερ και σορτσάκι, σαν να επιστρέφει από προπόνηση. Δεν είναι τυχαίο: ο χώρος βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο προπονητικό κέντρο του Ολυμπιακού, κάτι που τον εξιτάρει.

Είναι φανατικός ποδοσφαιρόφιλος. Την προηγούμενη νύχτα, στη συνέντευξη Τύπου, ήταν εμφανώς ανήσυχος· έπαιζε η Μπάγερν Μονάχου και δεν μπορούσε να τη δει. «ΟΚ, τελικά κερδίσαμε, 2-1», λέει τώρα χαμογελώντας, πίσω από τα γυαλιά του και για πρώτη φορά συνειδητοποιώ ότι έχει φωτεινά γαλάζια μάτια.

Η έκθεση You Are Invited, που παρουσιάζεται στο Onassis Ready, είναι η πιο προσωπική του. Ο χώρος είναι ένα εργοστάσιο ονείρων -όπως λέει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση- εκεί όπου η αλήθεια και το χιούμορ συνυπάρχουν σαν δύο αντίθετες πλευρές του ίδιου σώματος. Μεταξύ άλλων, ο Τέλερ παρουσιάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα το «Symposium of Love»: μια σειρά άνω των εκατό φωτογραφιών, ελαφρώς μεγαλύτερων από ένα οικογενειακό στιγμιότυπο, στημένες στη σειρά, σαν αναπνοές πάνω σε λευκό τοίχο.

Δημιουργήθηκε στη Λιθουανία, στη χώρα της συζύγου και πιο στενής συνεργάτιδας του  Dovile Drizyte, και εμπνέεται -σχεδόν ασυνείδητα όπως μου εξηγεί στη συνέντευξη- από το «Συμπόσιο» του Πλάτωνα και την αναφορά του Αριστοφάνη για τα δύο μισά που αναζητούν να ενωθούν. Εδώ, τα σώματα γίνονται υβριδικά, συγχωνευμένα, σάρκινα και αιθέρια μαζί· η αγάπη παίρνει μορφή φωτογραφίας.

Καθώς μιλάμε για αυτή τη σειρά, μια μαύρη φιγούρα δρασκελίζει αργά τον ολόλευκο χώρο, ανάμεσα στις τεράστιες φωτογραφίες του Τέλερ. Είναι ο Δημήτρης Παπαϊωάννου ο αλχημιστής των σκηνικών σωμάτων, ο δημιουργός που έχει μετατρέψει κι εκείνος το ανθρώπινο σώμα σε πεδίο ένωσης και πειραματισμού. Περιηγείται σιωπηλά, περιμένοντας να τελειώσω τη συνέντευξη για να μιλήσει μαζί του. Παράδοξο, σουρεαλιστικό, αλλά και απολύτως ταιριαστό. Μου νεύει από μακριά· ανταποδίδω το νεύμα· η Ντοβίλ μας βλέπει, ενημερώνει τον Γιούργκι: «Έχει φτάσει».

Ο Τέλερ, που έχει φωτογραφίσει τη Victoria Beckham, την Kim Kardashian, τον Iggy Pop, τη Charlotte Rampling, το Πάπα —και, όπως θα μου αποκαλύψει στη συνέχεια, ήταν δυο φορές μια ανάσα μακριά από την Άνγκελα Μέρκελ και τον Εμανουέλ Μακρόν— μιλά με απρόσμενη τρυφερότητα. Μισεί τα φίλτρα ομορφιάς, απεχθάνεται τα social media, λατρεύει τη ζωή όπως είναι: γεμάτη ατέλειες, ιδρώτα και φως.

Καθόμαστε σε τρεις λευκές καρέκλες που σχηματίζουν έναν άναρχο κύκλο «α, σαν ομαδική ψυχοθεραπεία», λέω και γελάνε. Απέναντί μου η Ντοβίλ, δυο φορές, μια σε φυσική παρουσία, μια μέσα από την τεράστια φωτογραφία της στον τοίχο, ακριβώς απέναντί μου, να καπνίζει φορώντας στο δάχτυλο ένα μεγάλο δαχτυλίδι φίδι. Δίπλα η φωτογραφία της ξαπλωμένης Κιμ Καρντάσιαν, μια κολώνα του χώρου κόβει στα δυο την εικόνα της, βλέπω τα μισά της οπίσθια, τίποτα από το πρόσωπο. O χρόνος κυλάει, είμαι η τελευταία δημοσιογράφος που δέχονται σήμερα, πέντε από κορυφαία μέσα του εξωτερικού, τρεις από την Ελλάδα.

Χθες, καθώς μιλούσατε με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου, έξω από την ανοιχτή πόρτα ο ήλιος άρχισε να δύει, ο ουρανός έγινε ξαφνικά ροζ, σχεδόν στο ίδιο χρώμα με το φούτερ και το σορτσάκι σας. Και τότε σκέφτηκα: διαβολικό! Κι ύστερα από λίγα δευτερόλεπτα, με τόσους σταυρούς και εκκλησίες γύρω, στις φωτογραφίες σας, ακόμα και με τον ίδιο τον πάπα σκέφτηκα: χμ, ίσως είναι θεϊκό. Ποιος νομίζετε ότι ήταν, εδώ τελικά χθες; Γενικώς δίπλα σας;

Σίγουρα όχι ο διάβολος. Η ζωή με προσέχει. Θέλω να είμαι πλήρως βυθισμένος στη ζωή που έχω, με όλες τις περιπέτειες, τα θαύματα και τα υπέροχα πράγματα που μπορεί να μας δώσει η γη, και με τους υπέροχους ανθρώπους που συναντώ στο ταξίδι μου. Θέλω να νιώθω θετικός. Ναι, τελικά αυτό που υπάρχει δίπλα μου, εκεί έξω, είναι που με προσέχει.

Στη συνέντευξη Τύπου χρησιμοποιήθηκαν φράσεις όπως καθεδρικός, κιβωτός, εργοστάσιο ονείρων για αυτόν τον πρώην βιομηχανικό τρόπο που έγινε για εσάς ένας παρθένος εκθεσιακός χώρος. Νομίζω ότι αυτός ο χώρος είναι σαν μουσείο, για την ακρίβεια, ένα μουσείο του Τέλερ.

Ναι, ναι. Ωραία το είπατε. Είναι ο παλμός αυτού που είμαι. Είναι ο χώρος όπου θέλω να προσκαλέσω τον κόσμο να δει. Υou are invited (σσ: ο τίτλος της έκθεσης) να δείτε τι σκέφτομαι, τι με απασχολεί, τι ονειρεύομαι και τι κάνω.

Πόσο καθαρό είναι μέσα σας ποιο είναι το όνειρο; Χάνεστε ποτέ μέσα σε αυτή τη διαδικασία;

Δεν χάνομαι, αλλά… ξέρετε, εμπνέομαι από τη ζωή και από καταστάσεις που συναντώ. Τις σκέφτομαι, τις αναπαριστώ, και από αυτές γεννιέται η δουλειά μου. Μερικές φορές δεν γνωρίζεις ακριβώς τι θέλεις να κάνεις κάποια συγκεκριμένη στιγμή και τότε χρειάζεται να σκεφτείς και να έχεις την αυτοπεποίθηση να αφήσεις τη ζωή να συμβεί. Έρχονται πράγματα, άνθρωποι, τοπία· κάτι σε εμπνέει, κάτι ανάβει μέσα σου. Και πρέπει να έχεις την εμπιστοσύνη να το αφήσεις να συμβεί, ακόμη κι όταν δεν γίνεται τίποτα «σπουδαίο». Είμαστε υπεύθυνοι για τη ζωή μας· κάθε πράξη έχει συνέπειες. Ακόμη και οι τραγωδίες ή τα αρνητικά πράγματα μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για να μάθουμε, να μείνουμε ανοιχτοί, να τα μετατρέψουμε σε κάτι θετικό.

Σε αυτή την εποχή της καταστροφής παντού, πώς βρίσκετε εκείνα τα αισιόδοξα στοιχεία που σας επανατροφοδοτούν;

Η κατάσταση του πλανήτη είναι απελπιστική -πόλεμοι, κρίση, υπερθέρμανση. Όλα. Μπορείς να ξεκινήσεις κοιτάζοντας τον εαυτό σου και να δεις τα όμορφα πράγματα γύρω σου, στο μικρό σου περιβάλλον- που στη δική μου περίπτωση είναι η σύζυγός μου. Και τότε το συνειδητοποιείς: πριν από δέκα χρόνια ο κόσμος ήταν πολύ καλύτερος. Οι άνθρωποι δεν ήταν τόσο επιθετικοί μεταξύ τους. Όλα έμοιαζαν πιο αρμονικά. Τώρα όλοι είναι επιθετικοί, όλοι έχουν άποψη. Νομίζω ότι έχει να κάνει με το διαδίκτυο· ο καθένας έχει τη δική του δυνατή γνώμη, τον δικό του αγώνα για τη γωνιά του. Πρέπει να κοιτάξεις τον εαυτό σου και να συγκεντρωθείς σε ό,τι είναι σημαντικό για εσένα. Να είσαι ικανοποιημένος με αυτό που κάνεις. Θέλω να προσκαλέσω τον κόσμο να έρθει να δει αυτή την έκθεση, να εμπνευστεί, να καταλάβει ότι δεν χρειάζεται να ακολουθεί σαν πρόβατο αυτά τα ηλίθια πολιτικά κινήματα ή ό,τι υπαγορεύει η κοινωνία. Πρέπει να έχεις το δικό σου ηθικό έδαφος και να κάνεις τα μικρά σου πράγματα με θετικότητα.

Έχετε φωτογραφίσει ποτέ κάποιον πολιτικό;

Φωτογράφισα τον Λεχ Βαλέσα.

Α, αυτό είναι διαφορετικό.

Λίγο διαφορετικό, ναι, έχετε δίκιο.

Θα θέλατε να φωτογραφίσετε ας πούμε τον Ζελένσκι ή τον Τραμπ; Ποια θα ήταν η πρόκληση; Πάντα «σπάτε» κάτι μέσα από τον φακό σας.

Δύο φορές ήμουν πολύ κοντά στο να φωτογραφίσω πολιτικούς, και τις δύο δεν έγινε. Ήμουν πολύ κοντά στο να φωτογραφίσω την Άνγκελα Μέρκελ, όταν ήταν ακόμα καγκελάριος. Ήθελα πολύ, γιατί πιστεύω πως έχει την καρδιά στη σωστή θέση. Αλλά τότε είχε ένα πρόβλημα υγείας, αν θυμάστε, με ένα τρέμουλο που εμφάνισε, δημοσίως μάλιστα, ενώ μιλούσε. Ήταν όλα κανονισμένα, κι ακυρώθηκαν λόγω αυτού. Επίσης, ήταν να φωτογραφίσω τον Εμανουέλ Μακρόν. Μας κάλεσαν από το γαλλικό Υπουργείο Πολιτισμού: ήταν έτοιμος να ποζάρει για μένα την Τρίτη στις πέντε το απόγευμα. Αλλά ήμασταν στην Ιαπωνία. Δεν γινόταν να βρισκόμαστε στα Ηλύσια Πεδία. Οπότε δεν έγινε ούτε αυτό. Γενικά, οι πολιτικοί είναι πολύ προβληματικές φιγούρες. Και, ειλικρινά, δεν με ενδιαφέρουν και τόσο. Δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση τους.

Μιλήσατε πριν για τη σύζυγό σας και πρόσεξα ξεφυλλίζοντας τον κατάλογο της έκθεσης, ένα απόσπασμα από το «Συμπόσιο», την άποψη του Αριστοφάνη για τον έρωτα, για την αναζήτηση του άλλου μας μισού. Πώς λειτουργεί στη δική σας περίπτωση με την Ντοβίλ; Υπάρχει αυτή η αίσθηση δυαδικότητας.

 Όλη η φωτογραφική σειρά στον τοίχο που βλέπεις με το που μπαίνεις στον χώρο, ήταν πολύ σημαντική για μένα. Τη σκεφτόμουν καιρό, γιατί ζούμε και δουλεύουμε μαζί με την Ντοβίλ. Είμαστε μαζί οχτώ χρόνια τώρα, ερχόμαστε όλο και πιο κοντά. Έχουμε ένα παιδί δυόμισι ετών, την Ίγκι. Μερικές φορές λέμε τα ίδια πράγματα ταυτόχρονα, σαν να συγχωνευόμαστε. Ήθελα να δοκιμάσω κάτι που δεν είχα ξανακάνει: να γίνουν τα σώματά μας ένα, να ενωθούμε. Δουλέψαμε τη σειρά το καλοκαίρι, ειδικά για αυτή την έκθεση. Μετά ήμασταν στη Λιθουανία (σσ: πατρίδα της Ντοβίλ), στην εξοχή· φωτογράφισα τοπία· όλα αυτά είναι σημαντικά για μένα. Τα συνέδεσα στο στούντιό μου. Και ο Jocelyn, που συνεργάζεται μαζί μου στις εκθέσεις, μού είπε: «Ξέρετε το Συμπόσιο του Πλάτωνα;» Είπα, όχι. Μου το διάβασε. Ω, Θεέ μου, ήταν τόσο όμορφο, ρομαντικό, ταίριαζε τόσο πολύ σε εμάς, με τις φωτογραφίες αυτές. Έτσι, αποφάσισα να το δείξω για πρώτη φορά εδώ, στην Αθήνα. Είναι απλώς υπέροχο μαζί.

Dovile Drizyte-Teller: Είναι πολύ ακριβής περιγραφή αυτού που ο Γιούργκεν ήθελε να αποδώσει οπτικά, χωρίς να ξέρει καν ότι υπήρχε το κείμενο αυτό. Δεν έκανε αυτή τη φωτογραφική σειρά για τον Πλάτωνα ή τον Αριστοφάνη. Το κείμενο ήρθε μετά. Βρήκε μόνο του τον δρόμο του.

Ήταν σαν αυτή η φωτογραφική σειρά να βρήκε το άλλο της μισό, υπηρετώντας την καλλιτεχνική σας πρόθεση τελικά.

Ναι, ακριβώς. Η σειρά έγινε για αυτή την έκθεση και αυτό ήταν μια επιπλέον έκπληξη. Και σε μικρότερη κλίμακα, είχε σημασία για μένα ότι εκεί δίπλα είναι το προπονητικό κέντρο του Ολυμπιακού. Σκέφτηκα: πρέπει να έχω εκείνη τη φωτογραφία του γηπέδου, με το τέρμα, και την τράβηξα στην Ελλάδα. Ήθελα να εκτεθεί εδώ, να κοιτά προς αυτή την κατεύθυνση, να το αντικρύζει

Πώς αποφασίζετε πότε να αφαιρείτε τον μύθο και πότε να τον διατηρείτε, όταν φωτογραφίζετε ανθρώπους όπως ο Ίγκι Ποπ, ο Πάπας;

Δεν το σκέφτομαι καθόλου. Απλώς σκέφτομαι τι είναι σωστό, πώς το βλέπω, πώς το αισθάνομαι. Συμβαίνει. Νομίζω πως είμαι ψυχολογικά αρκετά καλά εξοπλισμένος ώστε να εκτιμώ την αύρα ενός ανθρώπου πολύ γρήγορα.

Είναι θέμα εξάσκησης;

Όχι. Είναι απλώς αυτό που είμαι. Γιατί είναι τόσο σπουδαίος ποδοσφαιριστής ο Μέσι; Δεν το μαθαίνεις· το έχεις. Κι έτσι κι εγώ, αυτό είναι το χάρισμά μου. Γι’ αυτό είμαι καλός φωτογράφος πορτρέτων.

Τι είναι η ομορφιά σε έναν κόσμο αλγοριθμικής τελειότητας;

Πάντα σκοντάφτω σε αυτή την ερώτηση. Δεν έχω ιδέα τι είναι η ομορφιά. Κάτι είναι όμορφο ή δεν είναι. Για μένα, πολλά πράγματα μπορεί να είναι όμορφα. Είμαι πολύ μακριά από τον κόσμο των νέων, με τα φίλτρα και τα apps που μεταμορφώνουν τα πρόσωπα, που κάνουν φώτοσοπ. Με σοκάρει που οι νέοι τραβούν selfies, χρησιμοποιούν αυτά τα apps και μετά πηγαίνουν σε πλαστικό χειρουργό δείχνοντας τη ρετουσαρισμένη φωτογραφία τους, ζητώντας να γίνουν έτσι. Είναι απίστευτο, φρικτό. Αυτό είναι που πάει στραβά στον κόσμο. Γιατί δεν αποδέχεσαι το πώς είσαι; Κανείς δεν θέλει να γερνάει -ούτε εγώ θέλω να μου πέφτουν τα μαλλιά- αλλά είναι μέρος της φύσης. Και όσο μεγαλώνεις, παρότι το σώμα φθίνει, γίνεσαι σοφότερος από τη ζωή που έζησες. Υπάρχει ομορφιά σε αυτό. Οι άνθρωποι τρέχουν πίσω από κάτι που δεν έχουν, μονίμως ανικανοποίητοι. Δεν σταματά ποτέ: μετά από λίγο θέλουν άλλο πρόσωπο, άλλη μεταμόρφωση.

D.D.T.: Μια ακόμη μεταμόρφωση, ναι.

Γ.Τ. Μια ακόμη μεταμόρφωση. Και μέσα τους δεν είναι ίδιοι είναι χειρότεροι.

Είναι ενδιαφέρον, αυτό που λέτε γιατί τόσοι νέοι θέλουν να μοιάσουν στην Κιμ Καρντάσιαν. Είναι σαν αρχηγός μιας σέχτας. Πώς ήταν να τη φωτογραφίζετε, κάποιον που οδηγεί τους ανθρώπους προς αυτή τη μεταμόρφωση, που κάνει και η ίδια αυτό που περιγράψατε νωρίτερ;

Ήταν μια ενδιαφέρουσα άσκηση. Όποιος κάνει κάτι ουσιαστικό, είναι ενδιαφέρων. Έτυχε γιατί φωτογράφιζα τον Κάνιε Γουέστ, έτσι γνώρισα την Κιμ Καρντάσιαν.

Σίγουρα σας εκλιπαρούσε να την φωτογραφίσετε.

Ήθελε πολύ, ναι. Αλλά φυσικά, γνώριζε ότι θα είναι με τον δικό μου τρόπο. Δεν είμαι ο γελωτοποιός που φωτογραφίζει όπως θέλουν εκείνοι. Ήταν ένα πραγματικά ενδιαφέρον πείραμα.

Το Ίδρυμα Ωνάση συχνά μιλά για το ανθρώπινο μέσα στην τεχνολογία και για το άσεμνο μέσα στην ευπρέπεια. Πού συναντάτε αυτό το όραμα; Τι σας αγγίζει εδώ, στην Αθήνα;

Είχα ακούσει για το Ίδρυμα Ωνάση πριν γνωρίσω την Αφροδίτη Παναγιωτάκου, ήξερα ότι έχει ένα συναρπαστικό, ριψοκίνδυνο πρόγραμμα, με τεράστια ποικιλία: θεατρικές παραγωγές, μουσικά φεστιβάλ, raves, λαϊκή κουλτούρα, ραδιόφωνο. Το ήξερα μέσω σκηνοθετών όπως ο Τόμας Όστερμαγιερ ή ηθοποιούς όπως η Ιζαμπέλ Ιπέρ, που είχαν συνεργαστεί μαζί τους. Μετά, η Αφροδίτη μάς κάλεσε πριν τρία χρόνια να έρθουμε στην Αθήνα. Μού πρότειναν διάφορους χώρους – μικρότερους, μεσαίους, μεγαλύτερους-  κι ύστερα αυτόν. Την συμπάθησα αμέσως την Αφροδίτη. Ένιωσα ότι ρωτά για τους σωστούς λόγους. Καταλαβαίνει τη δουλειά μου. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Είναι όπως όταν ένας σχεδιαστής μόδας μου ζητά συνεργασία· πρέπει να αισθανθώ ότι καταλαβαίνει βαθιά τη δουλειά μου και δεν το κάνει από διαφημιστική σκοπιμότητα. Χρειάζομαι προσωπική επαφή με τον δημιουργικό άνθρωπο -με τον επιμελητή, σε αυτή την περίπτωση. Εκείνη μου έδωσε εμπιστοσύνη, μου έδωσε carte blanche. Το πήρα πολύ σοβαρά.

Σας ήταν γνώριμη η Αθήνα;
Μου αρέσει η Αθήνα. Ο Δάκης Ιωάννου είναι συλλέκτης της δουλειάς μου. Μου αρέσει ο ενθουσιασμός των Ελλήνων. Μου αρέσει το πόσο χαοτική, σκονισμένη, πολύμορφη είναι η πόλη,  πλούσια σε κουλτούρες. Μου αρέσει αυτό το χάος. Κάποιοι τη μισούν, δεν το αντέχουν;

Κυρίως Έλληνες… (γελάμε)

Αλλά εγώ την αγαπώ.

Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που θυμάστε από τη ζωή σας;

Παράξενο, αλλά θυμάμαι να στέκομαι στον κήπο του σπιτιού της οικογένειάς μου στη Γερμανία. Είναι η πρώτη μου μέρα στο σχολείο. Κρατάω μια Wundertüte — πώς το λέτε αυτό; Μοιάζει με χωνάκι…

Σαν κώνος;

Ναι, ένας τεράστιος κώνος, σχεδόν στο μέγεθός μου, σε πορτοκαλί χρώμα. Μέσα είχε καραμέλες, γλυκά, μικρά δώρα. Είναι ένα έθιμο στη Γερμανία: στην πρώτη μέρα του σχολείου κάθε παιδί παίρνει έναν τέτοιο κώνο γεμάτο εκπλήξεις. Κι εγώ στεκόμουν στον κήπο, κρατώντας τον, και με φωτογράφιζε ο πατέρας μου.

Έχετε ακόμα αυτή τη φωτογραφία;

Όχι, δεν την έχω. Αλλά την έχω στο μυαλό μου (φέρει το χέρι στο μέτωπο). Είναι εκεί, καθαρή, σαν να τη βλέπω τώρα.