ΚΟΣΜΟΣ / Κυριακή 16 Νοεμβρίου 2025, 15:00 / Συν 1

Ό,τι υπήρξε κάποτε το πετρέλαιο για τον 20ό αιώνα, είναι τα ορυκτά για τον 21ο αιώνα.

Η Τουρκία βρίσκεται ξανά στο κέντρο μιας γεωπολιτικής εξίσωσης που κρίνει την επόμενη δεκαετία. Οι δύο «συμπληγάδες» της εποχής – οι ΗΠΑ και η Κίνα – έχουν ήδη διαμορφώσει ένα υβριδικό πεδίο ανταγωνισμού, όπου εμπόριο, τεχνολογία, ορυκτός πλούτος και διπλωματική ισχύς συνδέονται αδιάρρηκτα. Η Τουρκία καλείται όχι απλώς να σταθμίσει την πορεία της, αλλά να την επαναδιατυπώσει.

Η αντιπαράθεση ΗΠΑ και Κίνας δεν εκδηλώνεται με πολεμικούς όρους, αλλά με τη μορφή μιας επίμονης τεχνολογικής σύγκρουσης. Η «ψυχρή ειρήνη», όπως τη χαρακτηρίζει ο Τούρκος πολιτικός αναλυτής Μεχμέτ Ογουτσού, μεταξύ των δύο παγκόσμιων δυνάμεων έχει καταστήσει τη διπλωματία ένα επιφανειακό σκηνικό, ενώ στο παρασκήνιο διακυβεύεται ο έλεγχος των αλυσίδων υψηλής τεχνολογίας, της ενεργειακής ασφάλειας και της πρόσβασης σε κρίσιμα ορυκτά.

Η Κίνα δεν είναι πλέον «εργοστάσιο του κόσμου», αλλά οικοδόμος μιας νέας αρχιτεκτονικής, ιδίως στον χώρο των κρίσιμων πρώτων υλών και της πράσινης ενέργειας.

Το νέο όπλο της ισχύος: οι σπάνιες γαίες

Η Κίνα ελέγχει σχεδόν ολοκληρωτικά την παγκόσμια διύλιση και μεταποίηση σπάνιων γαιών, λιθίου, γραφίτη και κοβαλτίου – υλικών απαραίτητων για μπαταρίες, αμυντικά συστήματα, τεχνητή νοημοσύνη και διαστημική τεχνολογία. Έτσι, ενώ οι ΗΠΑ επιβάλλουν περιορισμούς σε τσιπ και τεχνολογικό εξοπλισμό, το Πεκίνο απαντά περιορίζοντας τις εξαγωγές των πρώτων υλών που καθιστούν δυνατή την παραγωγή τους.

Το στρατηγικό ατού της Άγκυρας

Ο όγκος του εμπορίου της Τουρκίας με την Κίνα έχει ξεπεράσει εκείνον με τις ΗΠΑ, ενώ οι κινεζικές επενδύσεις παρουσιάζουν ανοδική τροχιά. Η Τουρκία έχει, έτσι, τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως γεωπολιτικός εναλλακτικός προμηθευτής, αρκεί να το διαχειριστεί προσεκτικά.

Διαθέτοντας το 70% των αποθεμάτων του παγκόσμιου βορίου και κατέχοντας τη δεύτερη θέση στον κόσμο στον τομέα των σπάνιων γαιών, η Τουρκία είναι εν δυνάμει παραγωγός σπάνιων γαιών.

Αλλά το πραγματικό διακύβευμα δεν αφορά απλώς την εξόρυξη των σπάνιων γαιών, αλλά τη μετάβαση στην παραγωγή υλικών υψηλής ενεργειακής πυκνότητας, κυψελών μπαταριών και προηγμένων τεχνολογιών αποθήκευσης. Το κρίσιμο ερώτημα είναι ποιος θα ελέγξει οικονομικά και γεωπολιτικά αυτή την αλυσίδα αξίας: πού θα κατευθυνθούν οι πωλήσεις και ποιος θα αποκομίσει τα στρατηγικά και οικονομικά οφέλη της παραγωγής.

Στο πλαίσιο αυτό, στην Τουρκία συζητείται έντονα το τελευταίο διάστημα το ενδεχόμενο ο Ντόναλντ Τραμπ να έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για τις τουρκικές σπάνιες γαίες, προκειμένου να τις αξιοποιήσει μέσω αμερικανικών υποδομών και τεχνογνωσίας — τις οποίες η Άγκυρα σήμερα δεν διαθέτει. Η σεναριολογία θέλει τη συμφωνία αυτή να εξετάζεται ως αντιστάθμισμα για την επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35.

Η στιγμή της επιλογής χωρίς επιλογή

Η ουσία, επομένως, δεν είναι το στρατόπεδο, αλλά το πώς παίζεις. Σύμφωνα με τον Μεχμέτ Ογουτσού, η μόνη στρατηγική που μπορεί να καταστήσει την Τουρκία πραγματικό παράγοντα στην εποχή της «ψυχρής ειρήνης» δεν είναι η πρόσδεση σε μία αυτοκρατορική τροχιά, ούτε η ρευστή ουδετερότητα.

Είναι η σκόπιμη και συστηματική αξιοποίηση του γεωπολιτικού της εδάφους, του ορυκτού της πλούτου και της παραγωγικής της ενέργειας για να μετατραπεί σε «διαμορφωτή κανόνων».

Ο 20ός αιώνας ανήκε στο πετρέλαιο. Ο 21ος θα ανήκει στα κρίσιμα ορυκτά και σε όσους μπορούν να τα μετατρέψουν σε ισχύ. Η Τουρκία βρίσκεται ακριβώς στο σημείο όπου γράφεται αυτό το μέλλον.

Πηγή: ethnos.gr