Ερμηνεία Κανόνα Α’ ήχου

Καταβασία Ἦχος α΄

• Μιχάλης Κουτσός, Φιλόλογος – Συγγραφέας

ᾨδὴ α’. ΄

Ὁ Εἱρμὸς

Σοῦ ἡ τροπαιοῦχος δεξιά, θεοπρεπῶς ἐν ἰσχύϊ δεδόξασται.
Αὕτη γὰρ Αθάνατε, ὡς πανσθενὴς ὑπεναντίους ἔθραυσε,
τοῖς Ἰσραηλίταις, ὀδὸν βυθοῦ καινουργὴσασα.

Απλή σύνταξη

Σοῦ ἡ τροπαιοῦχος δεξιά, θεοπρεπῶς ἐν ἰσχύϊ δεδόξασται.
Αὕτη γὰρ, Αθάνατε, ὡς πανσθενὴς ἔθραυσε ὑπεναντίους
ὀδὸν βυθοῦ καινουργὴσασα. τοῖς Ἰσραηλίταις

Μετάφραση

Η δικιά Σου δεξιά, που φέρνει τρόπαια,

δοξάστηκε για την δύναμή σου, όπως ταιριάζει σε έναν Θεό.

Αυτή, Αθάνατε, ως παντοδύναμη που είναι

έσπασε τις τάξεις του εχθρού ανοίγοντας για τους Ισραηλίτες

έναν καινούργιο δρόμο μέσα στο βυθό της θάλασσας

Σχόλιο

Εδώ τονίζεται η τροπαιούχος δεξιά, που είναι πιο δυνατή και από την δύναμη των εχθρών. Αυτή η δεξιά, επειδή είναι του ισχυρού Δεσπότη, δεν είναι δυνατόν να μην τρέψει τους εχθρούς σε φυγή και να μην τους νικήσει. Έτσι εξάλλου ταιριάζει σε έναν Παντοδύναμο Θεό. Αξιοπρόσεκτο είναι το «ὀδὸν βυθοῦ καινουργὴσασα», με την έννοια ότι άνοιξε ένας καινούργιος δρόμος στεριανός στο βυθό ης Ερυθράς θάλασσας και πέρασαν οι Ισραηλίτες, όπως επίσης ότι ανοίχτηκε ένας νέος δρόμος από την κακουχία στην επαγγελία, από την Κόλαση στον Παράδεισο.

Καταβασία ᾨδὴ γ’. Ἦχος α΄

Ὁ Εἱρμὸς

Ὁ μόνος εἰδὼς τῆς τῶν βροτῶν, οὐσίας τὴν ἀσθένειαν,
καὶ συμπαθῶς αὐτὴν μορφωσάμενος,
περίζωσόν με ἐξ ὕψους δύναμιν, τοῦ βοᾷν σοι, Ἅγιος,

ὁ ναὸς ὁ ἔμψυχος, τῆς ἀφράστου σου δόξης Φιλάνθρωπε.

Απλή σύνταξη

Ὁ μόνος εἰδὼς τὴν ἀσθένειαν τῆς οὐσίας τῶν βροτῶν,
καὶ μορφωσάμενος συμπαθῶς αὐτὴν,
περίζωσόν με ἐξ ὕψους δύναμιν τοῦ βοᾷν σοι,

Ἅγιος ὁ ναὸς ὁ ἔμψυχος τῆς ἀφράστου σου δόξης, Φιλάνθρωπε.

Μετάφραση

Ο μόνος που γνωρίζει την αδυναμία της ανθρώπινης φύσης

και πήρε την μορφή της από πολλή συμπάθεια για τους ανθρώπους,

ζώσε με την εξ ύψους δύναμη, για να σου φωνάζω δυνατά:

Είναι άγιος ο έμψυχος ναός της ανέκφραστης δόξας σου, Φιλάνθρωπε.

Σχόλιο

Εδώ τονίζεται ότι ο Χριστός ντύθηκε την αδύνατη και φθαρτή φύση και πήρε την μορφή ανθρώπου, παρέμεινε όμως δυνατός και γι’ αυτό ζητά να τον περιζώσει με την δύναμή του, για να μπορεί να φωνάζει δυνατά ότι ο έμψυχος ναός, που είναι Χριστός αλλά και ολόκληρη η φύση, αξίζει να εξυμνείται για την ανέκφραστη και μεγάλη του δόξα.

Ο Ναός είναι το κατοικητήριο του Θεού και επομένως όπου κατοικεί ο Θεός είναι ναός. Ναός όμως δεν είναι μόνο το κτίριο, όπου γίνονται οι συνάξεις και οι ακολουθίες των πιστών, αλλά και ολόκληρη η κτίση, στην οποία κατοικεί ο Θεός, ακόμη και στα πιο απλά και ταπεινά λουλουδάκια. Αυτοί οι ναοί είναι άψυχοι, οι έμψυχοι ναοί είναι όλοι βαπτισμένοι χριστιανοί με κορωνίδα όλων των έμψυχων ναών την Παναγία κατά τον ψαλμωδό: «ως εμψύχω ναώ κιβωτού…». Από όλους αυτούς τους ναούς εκπέμπονται ευχαριστίες και δοξολογίες στον Θεό Δημιουργό.

Καταβασία ᾨδὴ δ’. Ἦχος α΄

Ὁ Εἱρμὸς

Ὄρος σε τῇ χάριτι τῇ θείᾳ κατάσκιον προβλεπτικοῖς

ὁ Ἀββακούμ κατανοήσας ὀφθαλμοῖς, ἐκ σοῦ ἐξελεύσεσθαι,
τοῦ Ἰσραὴλ προανεφώνει τὸν Ἅγιον,
εἰς σωτηρίαν ἡμῶν καὶ ἀνάπλασιν.

Απλή σύνταξη

Ο Ἀββακούμ κατανοήσας προβλεπτικοῖς ὀφθαλμοῖς προανεφώνει σε

τὸν Ἅγιον τοῦ Ἰσραὴλ ἐκ σοῦ ἐξελεύσεσθαι τῇ χάριτι τῇ θείᾳ

κατάσκιον Ὄρος εἰς σωτηρίαν καὶ ἀνάπλασιν. ἡμῶν

Μετάφραση

Ο Αββακούμ όταν κατάλαβε με τα προορατικά του μάτια προσφωνούσε σε Σένα τον Άγιον του Ισραήλ ότι από Εσένα θα προέλθει με τη θεία χάρη το κατάσκιο Όρος για την σωτηρία και την ανάπλασή μας.

Σχόλιο

Εδώ τονίζεται η διορατικότητα του Αββακούμ, ο οποίος με τα προβλεπτικά του μάτια είδε σε όραμα με την θεία φώτιση «το κατάσκιον όρος», που είναι η Παναγία, από την οποία θα προέλθει με την θεία Χάρη ο Άγιος του Ισραήλ, δηλαδή ο Χριστός, για την σωτηρία και την αναγέννηση του Ισραήλ αλλά και ολόκληρου του κόσμου. Σε πολλούς ύμνος η Παναγία αναφέρεται ως κατάσκιον όρος, όπως: «εξ όρους ο αινετός κατασκίου δασέος «Όρους κατασκίου Ιησού Παρθένου Επίσης: Όρος αλάξευτον και ακαινοτόμητον., Όρος Θεού το εμφανές αλατόμητον και δασύ και σύσκιον, Όρος αρεταίς κατάσκιον και χάρισι δασύτατον, Όρος σύνδεδρον και ευσκιόφυλλον».

Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης γράφει: Λέγεται μεν βουνό διότι όπως το βουνό και ο λόφος ούτε οργώνεται, ούτε καλλιεργείται, ούτε σπέρνεται από ανθρώπους, αλλά από μόνο του και χωρίς καλλιέργεια βλαστάνει τα υψηλά δέντρα και τα χαμόκλαδα και το χορτάρι, έτσι και η Θεοτόκος χωρίς σπορά και καλλιέργεια βλάστησε τον Κύριον μας Ιησού Χριστό. Όπως στο πυκνόδεντρο βουνό δεν μπαίνει τσεκούρι ούτε ανθρώπινο χέρι κόβει τα ξύλα του εξαιτίας της μεγάλης πυκνότητάς του.

Καταβασία ᾨδὴ ε’. Ἦχος α΄

Ὁ Εἱρμὸς

Ὁ φωτίσας τῇ ἐλλάμψει, τῆς σῆς παρουσίας Χριστέ,
καὶ φαιδρύνας τῷ Σταυρῷ σου, τοῦ κόσμου τὰ πέρατα,
τάς καρδίας φώτισον, φωτὶ τῆς σῆς θεογνωσίας,
τῶν ὀρθοδόξως ὑμνούντων σε.

Απλή σύνταξη

Ὁ φωτίσας τῇ ἐλλάμψει τῆς σῆς παρουσίας, Χριστέ,
καὶ φαιδρύνας τῷ Σταυρῷ σου τὰ πέρατα τοῦ κόσμου,
φώτισον τάς καρδίας φωτὶ τῆς σῆς θεογνωσίας
τῶν ὀρθοδόξως ὑμνούντων σε.

Μετάφραση

Εσύ, Χριστέ μου, που με την παρουσία σου έλαμψες

και με τον Σταυρό σου χαροποίησες τα πέρατα του κόσμου

φώτισε με το φως της θεογνωσίας σου τις καρδιές αυτών

που με ορθόδοξο τρόπο σε υμνούν.

Σχόλιο

Η παρουσία του Χριστού στον κόσμο είναι φωτεινή, διότι ο Χριστός είναι το Φως το Αληθινόν, ο Ήλιος της δικαιοσύνης, από την άλλη ο Σταυρός του Χριστού, ενώ σε άλλους θα έφερνε λύπη και θλίψη, σε εμάς έφερε χαρά σε όλον τον κόσμο. Για να γίνει όμως αυτό πρέπει να φωτιστεί η καρδιά μας με την θεογνωσία του Χριστού και να υμνεί τον Θεό με ορθόδοξο τρόπο.

Η θεογνωσία είναι η βάση της αυτογνωσίας αλλά και της ορθής επικοινωνίας μας με τον Θεό. Η Ορθοδοξία δεν είναι σχήμα λόγου αλλά είναι η κιβωτός της αληθείας, όπου εκεί μέσα βρίσκονται τα σημεία του Θεού, οι βεβαιώσεις της παρουσίας του Χριστού. Απόστολοι και πατέρες της εκκλησίας διατήρησαν την ορθή δόξα (γνώμη), την βίωσαν και την κήρυγμα αγνή και αμόλυντη, σε αντίθεση με την εκκοσμικευμένη γώση της Παπικής εκκλησίας και της αλλοπρόσαλης γνώσης των Διαμαρτυρομένων. Καθολικοί και Διαμαρτυρόμενοι που γνώρισαν την Ορθοδοξία, παραδέχτηκαν το γνήσιο της αποστολικής διδασκαλίας.

Καταβασία ᾨδὴ στ’. Ἦχος α΄

Ὁ Εἱρμὸς

Ἐκύκλωσεν ἡμᾶς ἐσχάτη ἄβυσσος, οὔκ ἐστιν ὁ ῥυόμενος,
ἐλογίσθημεν ὡς πρόβατα σφαγῆς, σῶσον τὸν λαόν σου ὁ Θεὸς ἡμῶν·
σὺ γὰρ ἰσχύς, τῶν ἀσθενούντων καὶ ἐπανόρθωσις.

Απλή σύνταξη

Εσχάτη ἄβυσσος εκύκλωσεν ἡμᾶς οὔκ ἐστιν ὁ ῥυόμενος,
ἐλογίσθημεν ὡς πρόβατα σφαγῆς, σῶσον τὸν λαόν σου ὁ Θεὸς ἡμῶν·
σὺ γὰρ ἰσχύς, τῶν ἀσθενούντων καὶ ἐπανόρθωσις.

Μετάφραση

Μας κύκλωσε η έσχατη άβυσσος και δεν υπάρχει κανένας

που να μας σώσει, μας λογάριασαν σαν πρόβατα για σφαγή,

γι’ αυτό σώσε τον λαό σου, εσύ που είσαι ο Θεός μας,

γιατί Εσύ είσαι η ισχύς μας εσύ και η ανόρθωσή μας.

Σχόλιο

Δεν είναι μόνο η κοιλιά του κήτους, είναι και η κοιλιά του Πονηρού στην παρούσα ζωή, ο οποίος καταβροχίζει αυτούς που υποχωρούν στις δελεαστικές του προτάσεις και τότε έρχεται η άβυσσος των δυσκολιών και των προβλημάτων. Τότε γινόμαστε προβατάκια για σφάξιμο και ποιος να μας γλυτώσει; Κι όμως υπάρχει ο Σωτήρας μας, που είναι η δύναμη και η ανόρθωση των αδυνάτων.

Κίνδυνοι εξωτερικοί, κίνδυνοι εσωτερικοί, κίνδυνοι ψυχολογικοί, ζούμε συνεχώς με τον φόβο του κινδύνου, ιδιαίτερα στις μέρες μας, όπου οι κλοπές, οι ληστείες και οι δολοφονίες έχουν αυξηθεί σε ανησυχητικό βαθμό. Οι πιστοί όμως επικαλούνται τον Θεό: «σώσον, Κύριε, τον λαόν σου και ευλόγησον την κληρονομίαν σου». Ο Ψαλμωδός Δαυίδ αναφωνεί: «Αγαπησω σε, Κύριε, ἡ ἰσχύς μου. 3 Κύριος στερέωμά μου καὶ καταφυγή μου καὶ ρύστης μου». Και ο Μωυσής μετά την επιτυχή διάβαση της Ερυθράς θάλασσας αναφωνεί: «ἡ δεξιά σου χείρ, Κύριε, ἔθραυσεν ἐχθρούς». (Εξοδ. 15,6). Εμείς σε κάθε μας δυσκολία επικαλούμαστε τον Κύριο και λέμε «Κύριε των δυνάμεων μεθ’ ημών γενού». Κι ακόμα «Βοηθός και σκεπαστής εγένετό μοι εις σωτηρίαν ούτος ο Θεός μου και δοξάσω αυτόν». Δεν έχουμε να φοβόμαστε τίποτα, αφού έχουμε έναν τόσο δυνατό υπερασπιστή

Καταβασία ᾨδὴ ζ’. Ἦχος α΄
Ὁ Εἱρμὸς

Σὲ νοητήν, Θεοτόκε, κάμινον, κατανοοῦμεν οἱ πιστοὶ
ὡς γὰρ Παῖδας ἔσωσε τρεῖς, ὁ ὑπερυψούμενος,
ὅλον με τὸν ἄνθρωπον, ἐν τῇ γαστρί σου ἀνέπλασεν,
ὁ αἰνετὸς τῶν Πατέρων, Θεὸς καὶ ὑπερένδοξος[1].

Απλή σύνταξη

Οἱ πιστοὶ κατανοοῦμεν, Σὲ Θεοτόκε, νοητήν κάμινον,
ὡς γὰρ ὁ ὑπερυψούμενος ἔσωσε τρεῖς Παῖδας
ἀνέπλασεν ἐν τῇ γαστρί σου ὅλον με τὸν ἄνθρωπον, ,
ὁ αἰνετὸς, καὶ ὑπερένδοξος Θεὸς τῶν Πατέρων.

Μετάφραση

Εμείς οι πιστοί καταλαβαίνουμε ότι σύ, Θεοτόκε,

είσαι η νοητή κάμινος, διότι όπως ο υπερυψούμενος

έσωσε τους Τρεις Παίδας ξανάπλασε μέσα στην κοιλιά σου

όλο το ανθρώπινο γένος ο Θεός, που όλοι οι Πατέρες μας

τον εξυμνούσαν και τον δοξολογούσαν.

Σχόλιο

Εδώ η κάμινος συμβολίζει την Παναγία, είναι η νοητή κάμινος, η οποία και αυτή δέχτηκε το πυρ της Θεότητος αλλά, όπως μέσα στο καμίνι σώθηκαν οι Τρεις Παίδες έτσι και μέσα στην κοιλιά της Θεοτόκου γεννήθηκε ο Σωτήρας του κόσμου, που έσωσε όλους τους ανθρώπους. Αυτός ο υπερένδοξος Θεός, που είναι πάνω και πέρα από όλους και όλα, είναι ο Θεός που τον υμνούσαν όλοι οι πρόγονοί μας. Όπως θαύμα είναι η διάσωση των Τριών Παίδων από το καμίνι της φωτιάς, το ίδιο και μεγαλύτερο θαύμα είναι η Γέννηση του Υιού του Θεού μέσα από την κοιλιά μιας μητέρας.

Εδώ η πρωτοτυπία της καινοτομίας είναι ότι η ανάπλαση του ανθρώπου έγινες ακριβώς από το θαύμα της ενσάρκωσης του Θεού, προτύπωση της οποίας είναι το θαύμα της διάσωσης των Τριών Παίδων από την φωτιά.

Καταβασία ᾨδὴ η’. Ἦχος α΄

Ὁ Εἱρμὸς

Ἐν καμίνῳ Παῖδες Ἰσραήλ, ὡς ἐν χωνευτηρίῳ,
τῷ κάλλει τῆς εὐσεβείας, καθαρώτερον χρυσοῦ,
ἀπέστιλβον λέγοντες· Εὐλογεῖτε πάντα τὰ ἔργα Κυρίου,
τὸν Κύριον ὑμνεῖτε, καὶ ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας[2].

Απλή σύνταξη

Ἐν καμίνῳ Παῖδες Ἰσραήλ, ὡς ἐν χωνευτηρίῳ,
ἀπέστιλβον τῷ κάλλει τῆς εὐσεβείας, καθαρώτερον χρυσοῦ,
λέγοντες· Πάντα τὰ ἔργα Κυρίου εὐλογεῖτε,
τὸν Κύριον, ὑμνεῖτε, καὶ ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.

Μετάφραση

Οι Παίδες του Ισραήλ στο καμίνι σαν να βρίσκονταν

μέσα σε χωνευτήρι, έγιναν πιο λαμπροί από τον χρυσό,

λόγω της ομορφιάς της ευσέβειάς τους και έλεγαν:

Όλα τα κτίσματα του Κυρίου δοξολογείτε τον Κύριο,

υμνείτε τον και υψώνετέ τον όσο πιο ψηλά γίνεται σε όλους τους αιώνες.

Σχόλιο

Ξέρουμε ότι ο χρυσός όσο καίγεται τόσο γίνεται πιο καθαρός και πιο λαμπερός. Οι Τρείς Παίδες μπορεί να ρίχτηκαν στο καμίνι, που ήταν τόσο δυνατό ώστε να μοιάζει με χωνευτήρι που καίει και χωνεύει τα πάντα, όμως αυτοί είχαν μπει σε ένα άλλο καμίνι, στο καμίνι της ευσέβειας, το οποίο αντί να τους παραμορφώσει τους έκανε ακόμη πιο ωραίους, ακόμη πιο λαμπερούς από το χρυσάφι. Την ευσέβειά τους αυτή την εκδήλωναν με τον ύμνο που απέπεμπαν στον Θεό και Δημιουργό τους και προσκαλούσαν όλους να εγκωμιάζουν, να εξυμνούν και να μεγαλύνουν τον Κύριο «εις πάντας τους αιώνας»

Καταβασία ᾨδὴ θ’. Ἦχος α΄

Ὁ Εἱρμὸς

Τύπον τῆς ἁγνῆς λοχείας σου πυρπολουμένη βάτος ἔδειξεν ἄφλεκτος,
καὶ νῦν καθ’ ἡμῶν τῶν πειρασμῶν ἀγριαίνουσαν,
κατασβέσαι αἰτοῦμεν τὴν κάμινον,
ἵνα σε Θεοτόκε, ἀκαταπαύστως μεγαλύνωμεν.

Απλή σύνταξη

Άφλεκτος βάτος πυρπολουμένη ἔδειξεν τύπον τῆς ἁγνῆς λοχείας σου,
καὶ νῦν αἰτοῦμεν κατασβέσαι τὴν κάμινον τῶν πειρασμῶν

ἀγριαίνουσαν καθ’ ἡμῶν, ἵνα σε ,Θεοτόκε, μεγαλύνωμεν ἀκαταπαύστως.

Μετάφραση

Η βάτος, που ήταν πυρπολημένη αλλά δεν καίγονταν,

αναδείχθηκε προτύπωση της αγνής εγκυμοσύνης σου

και τώρα εμείς ζητάμε να σβήσει εντελώς το καμίνι των πειρασμών μας που αγρίεψε εναντίον μας, για να σε δοξάζομε, Θεοτόκε, ακατάπαυστα.

Σχόλιο

Ο υμνογράφος φέρνει ως παράδειγμα την άφλεκτο βάτο του Μωυσή που ήταν προτύπωση της εγκυμοσύνης της Παναγίας μας στον Χριστό να μας μιλήσει για το καμίνι των άγριων πειρασμών που δέχεται ο άνθρωπος σε αυτόν τον κόσμο. Όπως η φωτιά δεν έκαψε την βάτο ούτε το πυρ της Θεότητος την Παρθένο έτσι και ο υμνογράφος παρακαλεί την Θεοτόκο να μας γλιτώσει από το καμίνι των πειρασμών, μέσα στο οποίο έχουμε κι εμείς ριχτεί.

[1] Ο στίχος αυτός είναι εφύμνιο της Ζ΄ Ωδής.

[2] Ο στίχος αποτελεί εφύμνιο της η΄ Ωδής

H αναδημοσίευση του παραπάνω άρθρου ή μέρους του επιτρέπεται μόνο αν αναφέρεται ως πηγή το ORTHODOXIANEWSAGENCY.GR με ενεργό σύνδεσμο στην εν λόγω καταχώρηση.

Ακολούθησε το ORTHODOXIANEWSAGENCY.gr στο Google News και μάθε πρώτος όλες τις ειδήσεις.