Αρχοντικό των Μπενιζέλων, το τελευταίο σωζόμενο κονάκι στην Αθήνα

Το σπίτι των Μπενιζέλων είναι το τελευταίο σωζόμενο κονάκι στην Αθήνα και ένα από τα λίγα παραδείγματα ανάλογων αρχοντικών που σώζονται στη νότια Ελλάδα. Κονάκια ήταν τα αρχοντικά αστικών κατοικιών που κυριαρχούσαν στις οθωμανικές πόλεις από τα μέσα του 17ου αιώνα έως τις αρχές του 19ου αιώνα, τόσο στα Βαλκάνια όσο και στη Μικρά Ασία.

Το κονάκι των Μπενιζέλων, στη μορφή που έχει σήμερα αποκατασταθεί, χαρακτηρίζεται για τη λιτότητα των μορφών και για την οργάνωση της κάτοψης του ορόφου με επίκεντρο και χώρο αναφοράς ένα ευρύχωρο χαγιάτι, κάτι που ανταποκρίνεται στον τρόπο ζωής του 17ου και των αρχών του 18ου αιώνα, εποχή στην οποία και πρέπει να αναχθεί η κατασκευή του. Το αρχοντικό του 18ου αιώνα στήθηκε πάνω σε δύο παλαιότερες, λιθόκτιστες οικοδομές. Οι τελευταίες ενσωματώθηκαν στο ισόγειό του και συνδέονται, κατά την παράδοση, με το σπίτι της Οσίας Φιλοθέης (1545;-1589), η οποία ήταν γόνος της αρχοντικής αθηναϊκής οικογένειας των Μπενιζέλων.

Το αρχοντικό των Μπενιζέλων είναι ένα διώροφο ορθογώνιο κτίσμα, διαστάσεων 9.30 x 23.70 μ., με λιθόκτιστο ισόγειο και κατά βάση ξύλινη ανωδομή, το οποίο υψώνεται στο κέντρο της ιδιοκτησίας και διαθέτει δύο αυλές, τη βόρεια και τη νότια. Στους χώρους του ισογείου, το οποίο αποτελείται από τρεις κλειστούς χώρους και τη στοά, διατηρούνται και μάρτυρες της οικοδομικής ιστορίας του αρχοντόσπιτου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η τοξοστοιχία της στοάς, η οποία φέρεται από μονόλιθους λεπτούς μαρμάρινους κίονες με κολουροκωνικά κιονόκρανα, κοσμημένα με φύλλα καλάμου και άκανθας.

Στο ισόγειο των Μπενιζέλων χωροθετούνται, όπως συνήθως, βοηθητικές λειτουργίες και εγκαταστάσεις που αφορούν οικονομικές δραστηριότητες. Ο όροφος, κατασκευασμένος κυρίως από ξυλόπηκτους τοίχους, συνιστά τον κύριο χώρο διαβίωσης. Δύο είναι τα βασικά στοιχεία που διαμορφώνουν την κάτοψή του, ο οντάς (η μονάδα του δωματίου για όλες τις καθημερινές δραστηριότητες) και το χαγιάτι (ένα ανοιχτό πέρασμα προς τα δωμάτια, με καθιστικά -σοφάδες- στα άκρα του και τον ορτά-σοφά στο κέντρο του, προς νότο).

Χαρακτηριστικό των χώρων του ορόφου είναι η ευέλικτη επίπλωση και εσωτερική διαμόρφωση, που στη διάρκεια της ημέρας μπορούν να αλλάζουν για να ανταποκριθούν σε διαφορετικές ανάγκες. Οι προσεγμένες ξυλοκατασκευές και τα δείγματα ξυλόγλυπτης διακόσμησης που απαντούν σε αυτόν είναι συνήθεις στα κονάκια της περιόδου.

Περισσότερα για τον χώρο, τους θεματικούς άξονες της εκθεσιακής αφήγησης, το ωράριο λειτουργίας του μνημείου ή τις εκπαιδευτικές δράσεις στην ιστοσελίδα https://archontiko-mpenizelon.gr/el, από όπου και οι παραπάνω πληροφορίες.