Νόσος Αλτσχάιμερ: Ένας νέος θεραπευτικός στόχος που δίνει ελπίδα στους ασθενείς

Από το 1906, οπότε ο ψυχίατρος και νευροανατόμος Alois Alzheimer παρατήρησε την ύπαρξη διακριτών πλακών -δηλαδή υψηλών συγκεντρώσεων αδιάλυτης αμυλοειδούς-β πρωτεΐνης- στον εγκέφαλο μιας 50χρονης γυναίκας, έχει επικρατήσει να πιστεύεται ότι αυτές οι πλάκες είναι η αιτία πρόκλησης της νόσου Αλτσχάιμερ.

Αυτή η θεωρία, ωστόσο, τείνει να αποκαθηλώνεται σταδιακά, καθώς παρουσιάζει δύο βασικά προβλήματα: Δεν εξηγεί γιατί πολλοί άνθρωποι που έχουν πλάκες στον εγκέφαλο δεν παρουσιάζουν νευρολογικά συμπτώματα, όπως απώλεια μνήμης, αλλά και γιατί οι περισσότερες κλινικές δοκιμές για φάρμακα που μειώνουν τις πλάκες έχουν αποτύχει.

Μια ομάδα ερευνητών επεσήμανε μια σημαντική λεπτομέρεια: Οι πλάκες είναι το αποτέλεσμα της συσσώρευσης αδιάλυτης μάζας πρωτεΐνης β αμυλοειδούς. Όταν εμφανίζονται στον εγκέφαλο, η αρχική διαλυτή μορφή της πρωτεΐνης, που είναι υπεύθυνη για σημαντικές εγκεφαλικές λειτουργίες, καταναλώνεται και χάνεται. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, τα μειωμένα επίπεδα της διαλυτής πρωτεΐνης συσχετίστηκαν με χειρότερη κλινική έκβαση των ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ.

Οι ερευνητές μελέτησαν για 3 χρόνια κατά μέσο όρο τα δεδομένα μιας ομάδας ανθρώπων με μια σπάνια κληρονομική γονιδιακή μετάλλαξη, η οποία αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου Αλτσχάιμερ.

Ανακάλυψαν ότι η εξάντληση της πρωτεΐνης β αμυλοειδούς είναι πιο επιβλαβής από την ποσότητα των πλακών στον εγκέφαλο. Ειδικότερα, οι συμμετέχοντες που είχαν υψηλά επίπεδα της πρωτεΐνης στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό προστατεύονταν και η γνωστική τους λειτουργία διατηρήθηκε κατά την περίοδο της μελέτης. Αυτό συμβαδίζει με πολλές μελέτες, που κατέδειξαν σημαντικό όφελος της πρωτεΐνης στη διατήρηση της μνήμης και της γνωστικής λειτουργίας. Ακόμη και με τη γενετική μετάλλαξη, όσοι είχαν υψηλότερα επίπεδα αμυλοειδούς-βήτα στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό διατήρησαν τα φυσιολογικά επίπεδα γνωστικής λειτουργίας, ανεξάρτητα από την ποσότητα των πλακών στον εγκέφαλό τους.

Διαπιστώθηκε, επιπλέον, ότι σε ορισμένες σπάνιες, κληρονομικές μορφές της νόσου Αλτσχάιμερ, άνθρωποι με χαμηλά επίπεδα αμυλοειδούς-βήτα πρωτεΐνης και χωρίς ανιχνεύσιμες πλάκες μπορεί να αναπτύξουν άνοια. Αυτό υποδηλώνει ότι αιτία αυτής της άνοιας δεν είναι οι πλάκες, αλλά ενδεχομένως τα χαμηλά επίπεδα της πρωτεΐνης.

Μέχρι πρότινος, όλες οι δοκιμές φαρμάκων είχαν αποτύχει. Ορισμένα φάρμακα, που σχεδιάστηκαν για να μειώνουν τα επίπεδα του β -αμυλοειδούς, με το σκεπτικό ότι έτσι θα συσσωρευτούν λιγότερες πλάκες, συχνά κατέληγαν να επιδεινώνουν την κατάσταση του ασθενούς.

Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η πρόσφατη δοκιμή ενός πειραματικού φαρμάκου αντισωμάτων, που μειώνει τις πλάκες. Διαπιστώθηκε ότι το εν λόγω φάρμακο έχει μια μικρή, αλλά σημαντική επίδραση στη μείωση της γνωστικής έκπτωσης. Προηγούμενες μελέτες έδειξαν ότι αυξάνει τα επίπεδα του β αμυλοειδούς στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, ενισχύοντας την υπόθεση ότι αυτό μπορεί να αποδειχθεί ευεργετικό. Πιο ασφαλή συμπεράσματα για τον ρόλο του πειραματικού φαρμάκου αναμένονται μετά τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων της δοκιμής του.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι σημαντικό οι μελλοντικές δοκιμές να επικεντρωθούν στο ρόλο των επιπέδων του β αμυλοειδούς και στο αν είναι ωφέλιμο να διατηρούνται σε κανονικές τιμές, αντί να επιδιώκεται η μείωσή τους. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί χρησιμοποιώντας παρόμοιες πρωτεΐνες με χαμηλότερες συγκεντρώσεις. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η αντικατάσταση πρωτεΐνης μπορεί να αποδειχθεί μια πολλά υποσχόμενη νέα οδός θεραπείας για τη νόσο Αλτσχάιμερ και άλλες ασθένειες συσσώρευσης πρωτεϊνών, όπως η νόσος Πάρκινσον και η νόσος των κινητικών νευρώνων.