Συγκεκριμένα, αναφέρεται στο τέλος του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1919-22, στην εγκατάλειψη από την Τουρκία της ελληνικής διοίκησης που είχε εγκατασταθεί στα δυτικά μικρασιατικά παράλια κατά τη Συνθήκη των Σεβρών, όπως και τη σχεδόν άτακτη υποχώρηση του ελληνικού στρατού μετά την κατάρρευση του μετώπου και τη γενικευμένη εκδίωξη και εξόντωση του ελληνικού και χριστιανικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας. Συνολικά, το φθινόπωρο του 1922 έφθασαν στην Ελλάδα περίπου 1.000.000 Μικρασιάτες πρόσφυγες.
Φέτος κλείνουν εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η εφημερίδα «Ελεύθερος Τύπος», θέλοντας να τιμήσει αυτή την επέτειο, ζήτησε από ορισμένους συγγραφείς να γράψουν λογοτεχνικά κείμενα που να αναφέρονται σε εκείνη την εποχή. Σε αυτά τα λογοτεχνικά κείμενα παρουσιάζεται η Σμύρνη όπως προέκυψε μέσα από τη φαντασία ή τις διηγήσεις των συγγραφέων. Οι περισσότεροι από τους δημιουργούς είναι απόγονοι προσφυγικών οικογενειών, άρα γνωρίζουν καλά τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν εκεί. Επιπλέον, αποτελούν την τελευταία γενιά που γνώρισε και μεγάλωσε μαζί με τους πρόσφυγες. Αρα, η προσωπική τους άποψη μοιάζει σαν μια νέα συγκατάθεση μνήμης στην Ιστορία.
Στο αφιέρωμα στη Μικρά Ασία στην εφημερίδα «Ελεύθερος Τύπος» συμμετέχουν οι συγγραφείς:
Αζαριάδης Γρηγόρης, Αφεντουλίδου Αννα, Γιαννέλης-Θεοδοσιάδης Γιάννης, Γκόζης Γιώργος, Γκουρογιάννης Βασίλης, Δρακονταειδής Φίλιππος, Ζήρας Αλέξης, Θεοχάρης Γιώργος, Ιντζέμπελης Ελπιδοφόρος, Καριζώνη Κατερίνα, Λαμπαρδής Πασχάλης, Λεονταρίτης Γιώργος, Μαραγκοζάκη Σωτηρία, Μαυρουδής Ευάγγελος, Λία Μεγάλου-Σεφεριάδη, Μπανά Γ. Πολύμνια, Μπλάνας Γιώργος, Μπούρας Κωνσταντίνος, Παπαθανασόπουλος Γιώργος, Πατσώνης Γιάννης, Λιάνα Σακελλίου, Σαραντίτη Ελένη, Αντώνης Νικολόπουλος (Σουλούπ), Στοφόρος Κώστας, Τζανακάρης Βασίλης, Τσοκώνα Ιώ.
Αντώνης Νικολόπουλος (Soloúp) Πολιτικός γελοιογράφος και δημιουργός κόμικς
Το αλογάκι στο Αϊβαλί
Ενα αλογάκι. Αυτό θυμόταν. Ενα αλογάκι της Αποκριάς. Ετοιμασίες και φορεσιές στο Αϊβαλί. Θίασοι αυτοσχέδιοι. Σεντόνια για χλαμύδες. Εργαλεία του ψαρέματος, της δουλειάς, τ’ άρματα των Ολύμπιων θεών. Το καμάκι για τα χταπόδια, η τρίαινα του Ποσειδώνα. Ενας κουβάς τσίγκινος στο κεφάλι, η περικεφαλαία της Αθηνάς. Ομως ο κυρ Διονύσης, ο Διονυσάκης τότε, παιδί, είχε το αλογάκι του. Ενα κοντάρι για καβαλίκεμα και στην άκρη, μπροστά, στεριωμένο ένα κεφάλι αλόγου. Με στουπί και γύψο καμωμένο. Δύο μυτερά αφτιά πετάγονταν ψηλά. Το είχε έτσι όμορφα ταιριάξει ο πατέρας του. Καλλιτέχνης, καραβομαραγκός. Επιαναν τα χέρια του. Τόσες γοργόνες είχε σχεδιάσει σε πλώρες αμέτρητες. Εβλεπες την καλλιτεχνία στις βλεφαρίδες του αλόγου. Στα ζωγραφιστά ρουθούνια. Κι απ’ το στόμα, ένα στόμα χαμογελαστό, σχεδόν ανθρώπινο, κρέμονταν δύο σχοινιά τα χαλινάρια. Ζήλευαν οι πιτσιρικάδες έτσι όμορφο που είχε φτιάξει το αλογάκι ο πατέρας του. Και τον κυρ Διονύση, Διονυσάκης τότε, παιδί, να κουτσοκαλπάζει καβαλάρης στα στενά του Καντελή, μέχρι να βγει καβαλάρης καμαρωτός στο πλατύ σοκάκι, ανάμεσα στα μπουλούκια τα γιορτινά και τους μασκαρεμένους θιάσους.
Τα ρούχα τ’ αποκριάτικα δεν είχαν κάποιο ιδιαίτερο σχέδιο. Φορούσε μόνο κάθε χρονιά ό,τι περίσσευε της μάνας του. Ενα σεντόνι, ένα παλιό ψάθινο καπέλο στολισμένο με φτερά κόκορα. Για χλαμύδα είχε φορεμένο ένα κεφαλομάντιλο της γιαγιάς. Τον βοηθούσε στο ταίριασμα και η μεγάλη του αδελφή. Τη μια φανταζόταν τον εαυτό του Μεγαλέξαντρο, την άλλη Κολοκοτρώνη, την άλλη Βυζαντινό πρίγκιπα κι Ερωτόκριτο. Τέτοια ήταν τα θέματα της Αποκριάς. Με τέτοια τους μεγάλωναν. Κι ας έμοιαζε ο Διονυσάκης ινδιάνος περισσότερο, έτσι που πετούσαν τα φτερά, παρά Κολοκοτρώνης.
Το αλογάκι του το ’φτιαξε ο πατέρας του πριν τον πρώτο διωγμό. Το ’παιξε εκείνη την Αποκριά, το χάρηκε. Σαν πέρασε η Καθαρά Δευτέρα, το φύλαξαν στην αποθήκη, στο υπόγειο, προσεκτικά τυλιγμένο σ’ ένα καραβόπανο. Πίσω από κάτι βαρέλια. Να τον περιμένει εκεί την επομένη χρονιά. Η Αποκριά η επόμενη δεν ήρθε στο Αϊβαλί. Πέρασαν πρόσφυγες απέναντι στη Λέσβο, στη Θερμή. Πολλές φαμελιές Αϊβαλιώτικες κι απ’ το Μοσχονήσι απέναντι, εκεί στάθηκαν. Και στα Πάμφιλα. Ζόρικα στην αρχή. Κοίταζαν απέναντι στο μπουγάζι εκείνα τα δυο χαμηλά βουνά. Του Λαγού τ’ αφτιά και του Δαιμόνου την τράπεζα. Συνήθισαν να κάνουν υπομονή. Περίμεναν την επιστροφή. Στη Μυτιλήνη συνέχισε το σχολείο ο Διονυσάκης, ο κυρ Διονύσης. Κι όταν βγήκε στη Μικρασία ο ελληνικός στρατός, αναθάρρεψαν οι νοικοκυραίοι. Μια μια οι φαμελιές επέστρεψαν. Τα περισσότερα σπίτια ανοιγμένα στο Μοσχονήσι, στο Αϊβαλί. Σπασμένα τζάμια, κλεμμένα έπιπλα. Μαθημένοι μαστόροι, έπιασαν αμέσως τα μερεμέτια. Λάσπη για τον σοβά, μαραγκοί για τα παραθύρια, τζαμάδες, σιδεράδες. Σπίτια τους ήταν, τα συνεφέρανε γρήγορα.