Η εικόνα που αντικρίζει ο ξένος περιηγητής, ερχόμενος από το λιμάνι του Πειραιά προς την Αθήνα στις αρχές του 19ου αιώνα, είναι μια τεράστια έκταση γεμάτη ελαιόδεντρα, που εκτείνεται στο μεγαλύτερο μέρος της Αττικής. Ξεκινά από το Φάληρο, φτάνει μέχρι το άνοιγμα Υμηττού και Πεντέλης, από τα Μεσόγεια και τον Γέρακα μέχρι τη Μονή Πεντέλης και τον Κοκκιναρά, και από το Δαφνί μέχρι απέναντι από τη Σαλαμίνα.
Η πράσινη αυτή έκταση, μαζί με τα βουνά της Αττικής και τις πολλές πηγές και ποτάμια, δημιουργούν ένα ειδυλλιακό τοπίο που θαυμάζουν οι ξένοι περιηγητές, όπως ο Φλομπέρ: «Η Αθήνα υψώνεται μέσα σε μια πεδιάδα, ζωσμένη από μια σειρά βουνών που καταλήγει στη θάλασσα. Από τη θέση που έβλεπα αυτή την πεδιάδα φαινόταν χωρισμένη σε τρεις ζώνες. Η πρώτη ζώνη ήταν ακαλλιέργητη και σκεπασμένη με ρείκια. Η δεύτερη είχε χωράφια οργωμένα και οριοθετημένα. Κι η τρίτη ήταν ένα μακρύ δάσος από λιόδεντρα, που απλωνόταν κάπως κυκλικά από τις πηγές του Ιλισού έως τους πρόποδες του Αγχεσμού κι ως το λιμάνι του Φαλήρου. Κυλάει ο Κηφισός μέσ’ απ΄ αυτό το δάσος, που γέρικο καθώς είναι, φαίνεται να ξεκινάει από την ελαία που ξεπετάχτηκε από τη γη με πρόσταγμα της Αθηνάς. Μπήκαμε στον ελαιώνα. Σε λίγο είδαμε την κοίτη του Κηφισού, ανάμεσα σε κορμούς λιόδεντρων, που τον ζώνανε γέρικες ιτιές».
Το τοπίο αρχίζει ν’ αλλάζει με την ανακήρυξη της Αθήνας ως πρωτεύουσας του νεοελληνικού κράτους, το 1834. Οι φωτιές που αφήνουν πίσω τους φεύγοντας από την πόλη οι Τούρκοι, καθώς και ο αυξανόμενος εποικισμός της Αττικής διαφοροποιούν απόλυτα την εικόνα. Οι νέοι κάτοικοι χρησιμοποιούν τα δέντρα για κατασκευή σπιτιών και θέρμανση, αποψιλώνουν ολόκληρες περιοχές μετατρέποντάς τες σε βοσκοτόπια, αλλά το χειρότερο απ’ όλα, αδιαφορούν για το φυσικό περιβάλλον. Ακόμα και οι δασικές πυρκαγιές δεν κινητοποιούν κατοίκους και πολιτεία, που αφήνουν τις φλόγες να ολοκληρώσουν το έργο τους και τη φύση να αναπληρώσει ό,τι προλάβει πριν επέμβει εκ νέου ο ανθρώπινος παράγοντας.
Μετά τους εμπρηστές επόμενοι ένοχοι των δασικών πυρκαγιών, κατά τις εφημερίδες της εποχής, είναι τα… πεύκα. Σειρά δημοσιευμάτων τη δεκαετία του 1910 αναφέρονται στην επικινδυνότητα του πεύκου σε περίπτωση φωτιάς: «Κατ’ έτος έχομεν πυρκαγιάς δασών. Τα δάση καίονται ως φρύγανα, άλλα μεν εξ εμπρησμών, παρ’ ανθρώπων ασυνειδήτων, οίτινες ούτω θέλουν να δημιουργήσουν βοσκάς διά το επόμενον έτος, άλλα δε εκ τυχαίων πυρπολήσεων και αυτομάτων αναφλέξεων. Αι πυρκαϊαί αύται γίνονται κυρίως διότι είναι εύκολον να γίνουν. Αφενός διότι δεν υπάρχει επιτήρησις και φύλαξη των δασών, εξ άλλου τα δάση μας είναι ύλη εύφλεκτος. Διατί λοιπόν εξακολουθούμε να φυτεύουμε νέα δάση από πεύκα, αιωνίως από πεύκα; Διά να μην παύσουν ποτέ αι πυρκαϊαί των δασών;».
Οσοι υποστηρίζουν τη φύτευση του όμορφου αυτού δέντρου κατηγορούνται, ούτε λίγο ούτε πολύ, ως πυρολάτρες: «Τίποτα λοιπόν δεν δικαιολογεί την επιμονή μας και την προτίμησή μας εις τα πεύκα. Μόνο αν είμεθα πυρολάτραι, οπαδοί της θρησκείας του Ζωροάστρου, θα είχε μιαν εξήγησιν η επιμονή μας. Θα ελέγετο ότι προτιμώμεν τα δάση των πεύκων, διότι καίγονται ευκόλως και μας δίδουν συχνά το θέαμα των οργίων του θείου πυρός».
Αντίθετα με σήμερα, οι μόνοι που κατά τις εφημερίδες δεν έχουν καμία ευθύνη είναι οι αρμόδιοι. Χαρακτηριστικό της κρατικής αδιαφορίας για το θέμα είναι ότι τα δάση υπάγονται στο υπουργείο… Οικονομικών σαν πλουτοπαραγωγικός τομέας. Η ευθύνη ανήκει στους δήμους ενώ υπάρχει μόνο ένας λόχος πυροσβεστών που στην πορεία εξελίσσεται σε πυροσβεστική μοίρα και στελεχώνεται από εθελοντές και κληρωτούς τριετούς θητείας. Στην πράξη όμως όλες αυτές οι μονάδες παραμένουν ανίσχυρες έχοντας σαν μόνα μέσα κατάσβεσης καταβρεχτήρες των δρόμων, άμαξες με αυτοσχέδιες αντλίες, ενώ οι πυροσβέστες αντιμετωπίζουν την πύρινη λαίλαπα έχοντας στη διάθεσή τους μόνο φτυάρια και τσεκούρια…
Η δασική πυρκαγιά που δημιουργεί το Πυροσβεστικό Σώμα…
Καθοριστική για την πυρασφάλεια της χώρας είναι η μεγάλη πυρκαγιά της Πάρνηθας το 1916 που γίνεται αντικείμενο εντονότατης πολιτικής κόντρας. Η φωτιά, στην οποία εφαρμόζεται για πρώτη φορά η μέθοδος των αντιπυρικών ζωνών, αφήνει πίσω της πολλούς νεκρούς, καίει 50.000 χιλιάδες στρέμματα πευκοδάσους, καταστρέφει μέρος των ανακτόρων του Τατοΐου ενώ κινδυνεύει σοβαρά η ζωή του βασιλιά Κωνσταντίνου. Το τελευταίο γεγονός είναι αρκετό για ν’ ανάψει νέα σπίθα μεταξύ βενιζελικών και βασιλικών. Η καταστροφή του δάσους περνά σε δεύτερη μοίρα, με τους δεύτερους να κατηγορούν τους πρώτους για εμπρησμό με στόχο την εξόντωση της βασιλικής οικογένειας. Μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε εν μέσω Εθνικού Διχασμού που οδηγεί λίγα χρόνια μετά στις… μικρασιατικές φωτιές και στον… συνωστισμό στο λιμάνι της Σμύρνης.
Οι φιλοβασιλικές εφημερίδες είναι πύρινες: «Κάτω οι εμπρησταί, ακούγεται μια φωνή και το πλήθος την επαναλαμβάνει πολύηχον και βαρείαν εις μύριους τόνους – Να προδόται – Να, πουλημένοι, ακούονται άλλοι και ανοίγουν τας παλάμας εις γνωστόν σχήμα. Από την βενιζελικήν ομάδαν οχυρωμένην υπό του καφενείου ακούεται κάτι από βέβηλα προφανώς χείλη διά τον Βασιλέα, όπερ όμως δεν δύναται να διευκρινισθή».