Τα Χριστούγεννα πέφτουν πάντα στις 25/12 – αυτό είναι γνωστό. Ωστόσο κανείς μέχρι σήμερα δεν ξέρει ακριβώς το γιατί. Κάποιοι όμως επιμένουν πως η ημερομηνία οφείλεται στον θεό του Ήλιου και σε ρωμαϊκά έθιμα.
Σχεδόν σε όλο τον κόσμο η γέννηση του Χριστού γιορτάζεται στις 25 Δεκεμβρίου. Στην πραγματικότητα όμως η ακριβής ημέρα γέννησης δεν είναι γνωστή. «Δεν γνωρίζουμε καν το ακριβές έτος», λένε οι ειδικοί. Αιτία της ανακριβούς παράδοσης είναι ότι ο εορτασμός των γενεθλίων είναι ένα έθιμο σχετικά καινούριο – κάποτε η ημερομηνία γέννησης δεν είχε καμία σημασία.
Σχετικές έρευνες συνιστούν τον πυρήνα ενός από τα πιο δύσκολα ερωτήματα της εκκλησιαστικής ιστορίας. Αν και οι σχετικές πηγές δεν παρέχουν ικανοποιητικές πληροφορίες, υπάρχει ένα σενάριο, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε εύλογα συμπεράσματα, σύμφωνα με τον ιστορικό Μάρτιν Βάλραφ από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Και για να διερευνήσει κανείς το ερώτημα, δεν χρειάζεται να φτάσει μέχρι τη γέννηση του Ιησού. «Πρόκειται για ένα προϊόν του ελληνορωμαϊκού κόσμου, το οποίο προέκυψε μεταξύ 3ου και 4ου αιώνα», αναφέρει. Και το συμπέρασμα: Ο Χριστιανισμός επιβίωσε για μία μακρά περίοδο δίχως τους εορτασμούς των Χριστουγέννων.
Ένας από τους εορτασμούς της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήταν η λατρεία του Ήλιου, η οποία μάλιστα άκμασε κατά την περίοδο του αυτοκράτορα Αυρήλιου που έμεινε στην ιστορία ως Ηλιογάβαλος. Μάλιστα, όπως αναφέρει και ο θεολόγος Βόλφραμ Κίντσιχ από το Πανεπιστήμιο της Βόννης, για να τιμήσει τον θεό Ήλιο, ο Αυρήλιος έχτισε έναν μεγαλοπρεπή ναό στη Ρώμη, το Ηλιογαβάλειο. Από εκείνη την περίοδο και έπειτα συναντά κανείς νομίσματα και μετάλλια με τη μορφή της θεότητας του Ήλιου. «Το ζενιθ της λατρείας του Ήλιου ήταν η μία ημέρα αφιερωμένη σε αυτόν, τον Sol invictus (μτφ.: “ο Ανίκητος Ήλιος”) στις 25 Δεκεμβρίου», εξηγεί ο Κίντσιχ. Πρόκειται για την ημέρα του χειμερινού ηλιοστάσιου, κατά την οποία σύμφωνα με την αντίληψη της εποχής ο Ήλιος έδιωχνε επιτέλους μακριά το σκοτάδι.
Υπεύθυνη για την αύξηση της δημοτικότητας του φωτεινού θεού ήταν μάλιστα η εξέλιξη της Αστρονομίας, σύμφωνα με τον ιστορικό. Η μελέτη των άστρων εξελίχθηκε σε μία αγαπημένη ενασχόληση των διανοούμενων. Και μέσω της λατρείας του Ήλιου φαίνεται να προέκυψαν αργότερα και τα Χριστούγεννα. «Άλλωστε το ενδιαφέρον για την Αστρονομία υπήρχε και στους κύκλους των Χριστιανών». Οι οποίοι όμως την ερμήνευαν, ως είθισται, με βάση τον Χριστιανισμό, όπως για παράδειγμα εν προκειμένω με την γέννηση του Ιησού.
Τα Χριστούγεννα, όπως τα ξέρουμε σήμερα
Σύμφωνα με τον θεολόγο Κίντσιχ, το σύμβολο του Ήλιου έγινε ακόμη πιο δημοφιλές, ακριβώς επειδή στην παράδοσή του εισέβαλε ο Χριστιανισμός. Και συγκεκριμένα: Ο Χριστός ήταν πλέον ο Ήλιος – το Φως. Σταδιακά οι εορτασμοί προς τιμήν του Ήλιου και της γέννησης του Χριστού ενώθηκαν και τοποθετήθηκαν στο ημερολόγιο την 25η Δεκεμβρίου. Μάλιστα σύμφωνα με θεωρίες που προέκυψαν αργότερα, πρόκειται για μία συνειδητή απόφαση, ώστε να αντικατασταθεί ένα παλαιότερο ειδωλολατρικό φεστιβάλ. «Πρόκειται για μία άποψη, που πολλοί υποστηρίζουν μέχρι και σήμερα», λέει ο καθηγητής από τη Βόννη.
Η «εξαγωγή» των Χριστουγέννων από τη Ρώμη προς τον υπόλοιπο κόσμο έγινε περίπου το 380 μ.Χ. «Ακόμη και στην Κωνσταντινούπολη, το κέντρο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, καθιερώθηκε εκείνη την εποχή», υποστηρίζει ο θεολόγος. Τα Χριστούγεννα, έτσι όπως τα ξέρουμε σήμερα, εξελίχθηκαν φυσικά με την πάροδο του χρόνου: Το χριστουγεννιάτικο δέντρο έκανε την εμφάνισή του για πρώτη φορά μόλις τον 16ο αιώνα. «Το θεωρούσαν το δέντρο του Παραδείσου», εξηγεί ο Κίντσιχ. Διαδόθηκε και καθιερώθηκε μάλιστα περίπου 300 χρόνια αργότερα – μαζί με την παράδοση των δώρων.